نحوه تمیز کردن و شستشوی لنزهای تماسی

کسانیکه برای اولین بار می خواهند از

استفاده می کنند با سؤالات بی شماری مواجه می شوند: اولین قدم چیست؟ برای تجویز لنز تماسی نزد چه کسی باید رفت؟ چگونه می توان پشت و رو بودن لنز را هنگام قرار دادن در چشم تشخیص داد؟ با خواندن این مقاله، اطلاعات مفیدی در این زمینه هاو موارد دیگر بدست خواهید آورد.

اگر می خواهید از لنز تماسی استفاده کنید باید به چشم پزشک یا حداقل یک اپتومتریست خبره مراجعه نمایید و این شامل استفاده از لنز تماسی رنگی حتی در موارد زیبایی هم می شود. چرا؟ چون لنزهای تماسی یک ابزار پزشکی هستند که باید بطور مناسب توسط یک متخصص چشم تجویز شوند. چشم پزشک چشمتان را معاینه کرده و مطمئن می شود برای استفاده از لنز تماسی مشکلی ندارید و سپس لنز را برای شما نسخه می کند.

مراقبت های لنز نرم:

چگونه لنزمان را پشت و رو در چشم نگذاریم؟

برای اینکه مطمئن شوید لنزتان را پشت و رو در چشم نمی گذارید آنرا روی انگشت در مقابل چشمانتان قرار دهید. اگر مطابق شکل زیر لنز شکل "U" داشته باشد پشت و رو نیست. اما اگر لبه های "U" به خارج کشیده شده باشد لنزتان پشت و رو است.

در هنگام استفاده از لنز نرم دانستن مراقبت های آن بسیار مهم است چون عدم مراقبت کافی باعث عفونت می شود که حتی ممکن است منجر به کوری گردد. امروزه استفاده از محلول های چند منظوره و لنزهای قابل تعویض روزانه کار مراقبت را آسان نموده است. قبل از شروع بحث باید یادآور شویم که قبل از تغییر روش مراقبتتان از لنز با چشم پزشکتان مشورت کنید چون بعضی محلول ها با لنز تماسی شما سازگار نیستید.

مراحل تمیز کردن لنز نرم:

1. دستهایتان را کاملاً بشویید تا کثیفی و جرم های آلوده را به چشمانتان وارد نکنید. از صابون های مرطوب کننده استفاده نکنید چون برای لنز شما خوب نیستند. دستهایتان را با حوله ای خشک کنید که پرز نداشته باشد.
2. ابتدا لنز یک چشم را خارج کنید با محلول مخصوص تمیز کنید تا مواد آرایشی شسته شود. بعضی محلول ها نیاز به سائیدن لنز دارند ولی بعضی دیگر فقط با ریختن محلول روی لنز تمام رسوبات را پاک می کنند.
3. دوباره لنز را بشوئید.
4. لنزها را در جا لنزی تمیز بگذارید و آن را با محلول مناسب و محلول ضدعفونی کننده پر کنید.
5. تمام این مراحل را برای لنز چشم مقابل انجام دهید.

مراقبت های دیگر:

1. از بین بردن پروتئین ها: بسته به نوع لنزی که استفاده می کنید و میزان پروتئینی که روی لنز شما رسوب می کند پزشک شما ممکن است محلول های را برای از بین بردن پروتئین ها پیشنهاد کند. هرچه عمر لنزتان بیشتر باشد نیاز به این محلول ها بیشتر می شود ولی لنزهای قابل تعویض معمولاً نیاز به این محلول ها پیدا نمی کنند.
2. از بین بردن خشکی و تحریک چشم ها: از قطره های چشمی لنز تماسی برای نرم کردن و مرطوب نگه داشتن لنز و چشم خود استفاده کنید.
3. از بین بردن آلرژی و حساسیت چشم ها: اگر نسبت به مواد شیمیایی موجود در محلول های لنز تماسی آلرژی پیدا کردید بهتر است از محلول های بدون نگهدارنده استفاده نمایید.

محلول های ضدعفونی کننده و شستشو دهنده لنز : 

1. محلول سالین: برای شستن و نگهداری لنز تماسی است به شرط اینکه از حرارت یا اشعه ماوراء بنفش برای ضدعفونی کردن لنز تماسی استفاده نمایید. هیچگاه از سالین برای تمیز کردن و ضدعفونی کردن لنز استفاده نکنید اگر از قرص های آنزیمی و یا وسایل ضدعفونی کننده استفاده می کنید هم نیاز به محلول فرمال سالین دارید.
2. ماده پاک کننده روزانه: برای پاک کردن لنز تماسی است شما چند قطره از آن را روی کف دستتان گذاشته و با احتیاط لنز را می سایید معمولاً حدود 20 ثانیه باید این کار را ادامه دهید. باید مطمئن شوید هر دو سمت آن تمیز شده است و بعد از محلول های دیگر برای شستشو و ضدعفونی استفاده نمایید.
3. محلول های چند منظوره: برای پاک کردن، شستشو و ضد عفونی کردن و نگهداری لنز شما استفاده می شود. تمام این کارها با یک محلول انجام می شود. لنزها را در جا لنزی تمیز با همین محلول می توان نگهداری کرده و در زمان استفاده، لنز را با همین محلول شسته و در چشم می گذاریم.
4. محلول هیدروژن پراکسید: برای پاک کردن،ضد عفونی کردن و شستن و نگهداری لنز استفاده می شود. با این محصول ابتدا لنز را در سبد خاصی قرار داده و آن را می شوئید سپس سبد را در ظرف مخصوص قرار داده و آن را از این محلول پر کرده تا لنز تمیز شود. محلول های هیدروژن پراکسید حتماً باید خنثی کننده داشته باشند که یا در خود محلول وجود دارد یا بطور جداگانه قرص خنثی کننده باید استفاده شود تا هیدروژن پراکسید تبدیل به آب شود و واکنش های حساسیتی ایجاد نکند بعد از درآوردن لنز از محلول هیدروژن پراکسید، لنزتان را با محلول دیگری بشوئید و داخل چشم بگذارید.
5. وسایل پاک کننده و ضدعفونی کننده: وسایل پاک کننده از امواج اولتراسوند و وسایل ضدعفونی کننده از امواج ماوراء بنفش یا حرارت استفاده می کنند. ابتدا لنز را شسته و سپس در این وسایل قرار دهید و با محلول پر کنید و آن را روشن کرده تا لنز شما پاک و ضدعفونی شود.
6. پاک کننده آنزیمی: برای شستن پروتئین ها از لنز استفاده می شوند. معمولاًٌ هفته ای یکبار از این آنزیم ها استفاده می شود. ابتدا لنزتان را پاک کنید و بشوئید. جا لنزیتان را با محلول خود پر کنید و سپس یک قرص آنزیمی داخل آن بیندازید صبر کنید تا حل شود و بعد لنزتان را در جا لنزی قرار دهید لنز باید معمولاً 15 دقیقه در این محلول بماند. بعد با محلول دیگری آن را ضدعفونی کنید.
7. از بین برنده پروتئین روزانه: بصورت مایع است و روزانه استفاده می شود می توان همراه با محلول چند منظوره از آن استفاده شود. ابتدا لنزتان را تمیز کرده و شستشو دهید و سپس جا لنزیتان را با محلول چند منظوره پر کرده و سپس یک قطره از محلول از بین برنده پروتئین روزانه به آن اضافه کرده و لنزتان را به روش معمول ضدعفونی کنید.
8. قطره: برای نرم کردن چشم و مرطوب نگه داشتن سطح چشم و لنز تماسی استفاده می شود.
9. محلول هایی برای چشم های حساس: اگر به محلول های لنز واکنش های آلرژی نشان می دهید و علائمی مثل خارش، اشکریزش، احساس جسم خارجی، قرمزی و ترشحات پیدا می کنید حتماً به چشم پزشک مراجعه نمایید تا علت آن مشخص شود.

نگهدارنده Thimeresal در 10% افراد باعث چنین واکنش هایی می شود که اگر علت علائم حساسیت به Thimeresal شناخته شود می توان از محلول های بدون Thimeresal استفاده کرد محلول های هیدروژن پراکسید به علت داشتن خنثی کننده معمولاً ایجاد ناراحتی نمی کند.

توجه: 

1. هرگز به نوک ظرف محلولتان دست نزنید و آن را با هیچ سطحی مثل دست یا صورت تماس ندهید.
2. هرگز لنزتان را زیر شیر آب نشوئید زیرا ممکن است آلوده شود.
3. وسایل لنز تماسیتان را تمیز کنید خصوصاً جا لنزیتان را حتماً با آب گرم تمیز بشوئید و در معرض هوا خشک کنید.
4. جا لنزیتان را هر ماه 1 مرتبه دور بیاندازید و از جا لنزی جدید استفاده کنید تا ریسک عفونت کاهش یابد.
5. لنزتان را یک بار در روز تمیز کرده و ضدعفونی کنید تا هم چشمتان سالمتر باشد و هم با لنز راحتتر باشید.

چرا محفظه نگهداری لنز تماسی اهمیت دارد ؟ 

در باره نگهداری از لنزهای تماسی مطالعات زیادی در کشورهای مختلف جهان انجام شده است که همه آنها نشان می دهد، برخی افراد با وجود تمیز نگه داشتن محفظه لنز باز هم دچار مشکل می شوند. در واقع عارضه زمانی آغاز می شود که محلول نگهداری به اتمام رسیده و افراد محفظه لنز خود را همزمان با محلول تعویض نمی کنند.
باید توجه داشت عدم تعویض محفظه لنز و محلول نگهداری، به ازای هر ماه حدود ۳۰درصد شانس رشد میکروب ها بر روی لنز را افزایش می دهد و احتمال سرایت آنها به سطح چشم را بالا می برد. توصیه مهم این است که مصرف کنندگان لنزهای تماسی حتما و به دفعات محفظه نگهداری لنز را تعویض کنند تا با مشکل مواجه نشوند. هر چه زمان این تعویض ها کوتاه تر باشد، امکان بروز عفونت کم تر می شود. 
علاوه بر نکات گفته شده، شست و شوی لنز تماسی با آب آشامیدنی امکان بروز آلودگی و تکثیر قارچ های مضر را افزایش داده و در پاره ای موارد ممکن است به رشد باکتری های خطرناک منجر شود. در این حالت احتمال سوارخ شدن مردمک چشم پس از ۲۴ساعت نیز وجود دارد. 
توصیه جدی همه متخصصان چشم پزشکی و بینایی سنجی این است که افراد، لنز تماسی خود را پس از استفاده به دقت از چشم خارج کرده و فقط در محلول های مخصوص، نگهداری کنند. 

مراقبت های لنز سخت یا RGP

بطور کلی لنزهای سخت یا RGP مراقبت راحتتری نسبت به لنز نرم دارند چون معمولاً از ترکیب سیلیکون و فلوراید ساخته شده اند و پروتئین و مواد دیگر را جذب نمی کنند.

البته هرچه تعداد سال های بیشتری از RGP استفاده کنیم تمیز کردن آن سخت تر می شود و زمانیکه با محلول های معمولی پاک کننده نتوان آن ها را تمیز کرد باید RGP را پولیش کرد.

در موارد معمول برای تمیز کردن لنز سخت، با یک محلول پاک کننده به آرامی لنز را با انگشت اشاره ساییده و سپس لنز را شسته و در جا لنزی که از محلول نگهدارنده پر شده است قرار می دهیم. بهتر است از محلول نگهدارنده استفاده شود نه آب شیر. اگر رسوبات پروتئین روی لنز زیاد باقی می ماند می توان از پاک کننده آنزیماتیک استفاده کرد. اگر شما لنز سخت را روزانه استفاده می کنید یعنی شب ها خارج می کنید فقط یکبار در هفته از پاک کننده آنزیماتیک استفاده کنید. ممکن است در زمان استفاده از لنزتان از محلول مرطوب کننده استفاده کنید تا لنز در زمان استفاده نرم شود. بهتر است جا لنزیتان را بعد از هر بار استفاده تمیز کرده، بشوئید و در معرض هوا خشک کنید. همه محلول های مورد استفاده در لنز نرم، در لنز سخت استفاده نمی شود. محلولتان را با نظر خودتان عوض نکنید یا از محلولی که توصیه نمی شود استفاده نکنید.

اگر با لنز خود احساس راحتی نمی کنید چه کنید؟

اگر شما احساس راحتی با لنزتان نمی کنید تنها نیستید. خیلی از افراد با لنز خود احساس راحتی نمی کنند ولی حتماً به چشم پزشک مراجعه کنید تا علت این ناراحتی مشخص شود چون علل متعددی برای آن وجود دارد.

اگر چشم شما قرمز، دردناک یا متورم است یا ترشحات دارد سریعاً لنز خود را بردارید و دیگر از آن استفاده نکنید و به پزشک خود مراجعه نمایید چون این ها می تواند علائم مسئله ای جدی باشند.

بسیار مهم است که چشم و لنز تماسی با هم درست کار کنند یعنی لنزی که خوب جای گرفته باشد در یک محیط سالم، درست عمل می کند. مسائلی مثل آلرژی و بیماریهایی مثل شوگرن، مشکلات تیروئید یا تغییرات هورمونی هنگام یائسگی باعث بروز مشکلات چشمی مثل سوزش چشم خصوصاً ناشی از خشکی چشم می شوند. اشک مصنوعی بدون نگهدارنده می تواند این علائم را از بین ببرد ولی حتماً با نسخه پزشک از این قطره ها استفاده کنید.

تغذیه هم یک فاکتور مهم است چون اشک ترکیبات زیادی را شامل می شود و تغذیه شما روی ترکیب اشک شما اثر دارد. اگر کافئین و الکل زیاد مصرف کنید و آب کم بخورید، اشک شما بسیار خشک خواهد شد که برای لنز تماسی شما مناسب نیست یعنی با مکمل های غذایی یا تغییر در تغذیه می توان کیفیت اشک را بهتر کرد. مثلاً با مصرف چربی امگا 3 که در ماهی وجود دارد میزان چربی اشک تنظیم شده و تبخیر اشک کاهش می یابد.

انتخاب لنز تماسی مناسب : 

انواع زیادی لنز تماسی وجود دارد. اغلب انواع جدیدتر راحتتر از انواع قدیمی تر هستند. مواد جدیدتر و طرح های جدیدتر به پزشکان امکان انتخاب بهتر را برای بیماران داده است. مثلاً لنزهای با ماده جدید هیدروژل سیلیکونی، اکسیژن بیشتری را به چشم شما می رساند که راحتی بیشتری را به همراه خواهد داشت. سایز و شکل لنز هم مهم است خصوصاً در لنزهای سخت اگر قطر و شعاع انحنای آن درست انتخاب نشود احساس ناراحتی خواهید کرد.

برنامه مناسب استفاده از لنز و سیستم مراقبت از لنز:

احساس ناراحتی بیماران از لنز تماسی می تواند ناشی از درست پاک نکردن لنز یا درست ضدعفونی نکردن آن باشد. همچنین نوع محلول هم مهم است چون بعضی از محلول ها لنز شما را به خوبی تمیز نخواهند کرد و باعث تغییر کیفیت آن هم می شوند پس حتماً در تغییر محلول لنز با پزشک خود مشورت کنید. محلول هایی که حاوی نگهدارنده هستند حساسیت نسبت به نگهدارنده به مرور ممکن است پیدا شود.

محیط:

اگر شما در محیط آلوده کار می کنید، مواد زاید به راحتی بین لنز و چشم شما قرار می گیرد و باعث ناراحتی می شود. اگر احساس ناراحتی در محیط بیرون یا اطراف حیوانات ایجاد شود احتمالاً آلرژی عامل آن است. سیگار کشیدن ریسک خشکی چشم را زیاد کرده و استفاده زیاد از کامپیوتر بخاطر کم پلک زدن، باز احساس خشکی چشم وجود دارد.

به هرحال، حتی در صورت وجود ناراحتی اندک به پزشک خود مراجعه کنید تا علت آن مشخص شود.