مگس پران چشم

آیا هرگز برایتان پیش آمده است که هنگام خیره شدن به یک زمینه صاف (مثلاً یک کاغذ سفید یا آسمان آبی) متوجه ذرات کوچک غبار مانندی شوید که جلوی چشمتان بالا و پایین می روند و هرچه پلک می زنید باز هم مثل یک سایه کوچک در جلوی چشمتان قرار دارند؟ این سایه های مزاحم را اصطلاحاً مگس پران می گویند. معمولاً با حرکت دادن چشم مگس پران هم حرکت می کند اما چون جهت حرکت آن در خلاف جهت حرکت چشم می باشد نمی توان آن را با چشم تعقیب کرد. 

مگس پران چیست

مگس پران چشم (Floaters ) در حقیقت سایه کدورت های موجود در مایع زجاجیه است که روی شبکیه می افتد و به صورت یک سایه تیره دیده می شود. این کدورت ها ممکن است ناشی از چسبندگی و ضخیم شدن رشته های زجاجیه، جمع شدن سلول های التهابی در زجاجیه و یا خونریزی در داخل چشم باشد.

زجاجیه چیست؟

زجاجیه مایع ژله مانندی است شبیه سفیده تخم مرغ خام که بخش اعظم داخل کره چشم (از پشت عدسی تا روی شبکیه) را پر کرده است و به حفظ ساختمان کروی چشم کمک می کند و شبکیه را در جای خودش نگه می دارد. ساختمان زجاجیه از یک شبکه اسفنجی متشکل از رشته های خیلی ظریف ایجاد شده که مقادیر فراوان آب و مواد محلول را در خود جای داده و به آن حالت ژله ای بخشیده است. رشته های موجود در زجاجیه در قسمت های خارجی تر زجاجیه متراکم ترند و اتصالات نسبتاً محکمی به لایه های داخلی شبکیه دارند.

علت ایجاد مگس پران چیست؟

مگس پران عارضه بسیار شایعی است و با گذشت سن شیوع آن افزایش می یابد به طوریکه بیش از %70_60 افراد بالای 60 سال مگس پران را تجربه کرده اند.  رشته های موجود در زجاجیه در بچه ها و افراد جوان معمولاً بسیار ظریف است و دیده نمی شود اما با بالا رفتن سن این رشته ها ضخیم تر می شوند و در بعضی جاها به هم می چسبند و باعث ایجاد کدورت می شوند که سایه این کدورت بر روی شبکیه به صورت مگس پران احساس می شود. به علاوه در بسیاری از افراد مسن بخشی از رشته های محیطی زجاجیه که به شبکیه متصل بوده و از جای خود کنده می شود و به داخل بخش های مرکزی زجاجیه می افتد. این حالت که آن را (جداشدگی خلفی زجاجیه) می نامند شایع ترین علت ایجاد مگس پران است. گاهی اوقات هم وجود التهاب داخل چشمی (یووئیت) سبب تجمع سلول های التهابی در زجاجیه می شود که باعث ایجاد مگس پران می شود. یک علت دیگر مگس پران وجود خونریزی در داخل زجاجیه است؛ مثلاً در افراد مبتلا به دیابت ممکن است خونریزی خفیف چشمی ابتدا به صورت یک مگس پران دیده شود.

مگس پران در چه افرادی شایع تر است؟

همانطور که اشاره شد اصلی‌ترین علت مگس پران چشم جداشدگی خلفی زجاجیه است که در اثر آن بخشــی از رشــتههای محیطــی زجاجیــه کــه بــه شــبکیه متصــل هســتند از جــای خــود کنــده شــده و در بخشهــای مرکــزی زجاجيــه شــناور میشــوند. جداشــدگی خلفــی زجاجیــه در شــرایط زیــر بیشــتر مشــاهده می‌شــود:

• افراد بالای 60 سال
• افراد نزدیک بین
• افرادی که سابقه جراحی چشمی (بخصوص جراحی آب مروارید) دارند.
• افرادی که سابقه التهاب داخل چشمی (یووئیت) دارند.

ظهــور مگسپــران ممکــن اســت بــه صــورت هشــداردهنده و نشــانه مشــکالت جدیتــر هــم باشــد، بهخصــوص زمانــی کــه بهصـورت ناگهانـی پیشـرفت کنـد. در صورتـی کـه مگسپـران جدیــد، بهخصــوص در ســنین بیشــتر از ۴۵ ســالگی ایجــاد شـود، مراجعـه بـه چشـم پزشـک در اولیـن فرصـت ضـروری اسـت.

آیا مگس پران خطرناک است ؟

بسیاری از افراد مدت ها مگس پران داشته اند و هیچ مشکل خاصی پیدا نکرده اند. مگس پرانی که سال های سال وجود داشته و تغییر خاصی پیدا نکرده است معمولاً خطری ندارد اما بروز مگس پران جدید می تواند ناشی از مشکلات جدی چشمی باشد. البته همانطور که گفته شد شایع ترین علت بروز مگس پران جدید (جداشدگی زجاجیه خلفی) است که به خودی خود خطری ندارد اما گاهی اوقات در حین جدا شدن زجاجیه بخشی از شبکیه نیز همراه با آن کنده می شود و باعث ایجاد سوراخ یا پارگی در پرده شبکیه می شود که می تواند سبب جدا شدن پرده شبکیه و مشکلات شدید بینایی شود.  به طوریکه قبلاً ذکر شد وجود جرقه معمولاً ناشی از کشش و تحریک شبکیه است، بنابراین در افرادی که اخیراً دچار جرقه شده اند احتمال ایجاد پارگی در پرده شبکیه وجود دارد. 

مگس پران چگونه تشخیص داده می شود ؟

تشخیص علت ایجاد جرقه چشم و مگس پران بدون معاینه دقیق چشم پزشکی امکان پذیر نیست بنابراین لازم است تمام افرادی که دچار جرقه هستند و یا مگس پران جدید پیدا کرده اند حتماً توسط چشم پزشک معاینه شوند. برای انجام معاینه ابتدا مردمک با استفاده از قطره های مخصوص باز می شود و سپس با استفاده از لنزها و وسایل مخصوص زجاجیه و شبکیه معاینه می شود. در صورتی که در معاینه هیچ مشکلی به جزء (جداشدگی زجاجیه خلفی) وجود نداشته باشد و شبکیه سالم باشد معمولاً خطری وجود ندارد و اقدام خاصی لازم نیست اما در مواردی که آسیبی به پرده شبکیه وارد شده باشد یا خونریزی یا التهاب داخل چشمی وجود داشته باشد باید درمان انجام شود.  گاهی با یک نوبت معاینه نمی توان علت دقیق مگس پران را تشخیص داد. در این حالت معمولاً لازم است معاینه در فواصل 3_2 هفته یک بار تکرار شود تا زمانی که مطمئن شویم علت خطرناکی وجود ندارد.  یک نکته مهم آن است که جرقه حتی اگر با پارگی شبکیه همراه باشد معمولاً پس از چند روز تا چند هفته خود به خود از بین می رود؛ مگس پران هم حتی در صورت همراهی با پارگی شبکیه پس از چند هفته کوچک می شود. بنابراین در افرادی که جرقه یا مگس پران جدید ایجاد شده حتی اگر خود به خود خوب شده باشد لازم است معاینه کامل چشم انجام شود.

آیا مگس پران قابل درمان است و خوب می شود ؟

در جواب به سوال اینکه آیا مگس پران چشم خوب می شود باید بگوییم همانطور که قبلاً گفته شد مگس پران معمولاً علت خطرناکی ندارد و نیازی به درمان ندارد. بنابراین در اکثر موارد پس از چند هفته تا چند ماه مگس پران به تدریج کوچک می شود و فرد نیز عادت می کند که آن را ندیده بگیرد. اما در مواردی که مگس پران با سوراخ یا پارگی پرده شبکیه همراه باشد ممکن است نیاز به اقدامات درمانی مثل لیزر یا عمل جراحی برای جلوگیری از پارگی پرده شبکیه وجود داشته باشد.  جرقه نیز در صورتی که علت خطرناکی نداشته باشد پس از چند روز تا چند هفته برطرف می شود و نیاز به درمان ندارد.

 در واقع مگسپـران ممکـن اسـت علامتی از کشـش در شـبکیه باشـد کــه در ایــن صــورت خطرنــاک اســت. اگــر ســوراخ کششــی شـبکیه مـورد درمـان قـرار نگیـرد، گاهـی شـبکیه از قسـمت خلفــی چشــم کنــده میشــود؛ در ایــن حالــت تنهــا درمــان مگس پران ، جراحــی اســت. اما در بیشــتر مــوارد نیــز بــرای از بیــن بــردن مگس پــران بــه جراحــی نیــاز نیســت؛ حتــی اگــر مگسپـران بـه مـدت چنـد سـال وجـود داشـته باشـد امـا در صورتــی کــه بهطــور ناگهانــی مــورد جدیــدی ایجــاد شــود، معاینــه توســط چشــم پزشــک ضــروری اســت.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید

کلام آخر  همانطور که گفته شد مگس پران های قدیمی که سال ها وجود داشته و تغییر خاصی پیدا نکرده است معمولاً بی خطر است. اما در موارد زیر لازم است حتماً به چشم پزشک مراجعه کنید:

• مگس پرانی که جدیداً ایجاد شده است (حتی اگر پس از چند هفته خود به خود برطرف شده باشد)
• مگس پران قدیمی که جدیداً بزرگتر شده یا تغییر دیگری پیدا کرده است.
• مگس پران همراه با جرقه (حتی اگر پس از چند روز جرقه خود به خود برطرف شده باشد)
• مگس پران همراه با کم شدن یا تاری دید یا احساس وجود پرده در جلوی چشم (این علامت بسیار مهم است و ممکن است ناشی از کنده شدن بخشی از شبکیه باشد که به درمان فوری نیاز دارد)