درمانگاه ویژه قوز قرنیه

قوز قرنیه(Keratoconus) چیست ؟

قوز قرنیه یا کراتوکونوس به حالتی اطلاق می‌شود که قرنیه چشم شکلی مخروطی پیدا می کند. میزان شیوع بیماری قوز قرنیه در آسیا و خاورمیانه بین ۵۰ تا ۳۵۰ مورد در هر 100،000 فرد است. بیماری معمولاً دو طرفه است و در مواردی که یک چشم گرفتار قوز قرنیه واضح است چشم دوم هم با دستگاه‌های تشخیص پیشرفته علائم قوز قرنیه را نشان می‌دهد. قوز قرنیه یک طرفه (گرفتاری فقط یک چشم) تنها در 2 تا 4 درصد موارد دیده می‌شود. قرنیه اصلی ترین نقش را در انکسار نور در چشم و در نتیجه عمل بینایی را دارد در قوز قرنیه به دلایلی که هنوز کاملاً شناخته شده نیستند، قرنیه در قسمت نزدیک به مرکز نازک شده و سپس دچار تحدب (بیرون زدگی) شده و این مخروطی شدن منجر به نزدیک بینی شدید و آستیگمات نامنظم در شخص می گردد. این حالت معمولا از دوران بلوغ (و گاهی زودتر) آغاز و تا سن ۳۵ سالگی (با سرعت های متفاوت در اشخاص) پیشرفت می کند. امکان پیشرفت بیماری تا سن ۵۰ سالگی با سرعت کمتر وجود دارد. علت بیماری کاملاً شناخته شده نیست اما بیماری در افرادی که دچار بیماری های آلرژیک چشمی هستند و یا سابقه فامیلی و مشکلات ژنتیک مانند سندرم داون هستند با شیوع بیشتری دیده می‌شود. قوز قرنیه به تنهایی باعث نابینایی نمی شود و با وجود روش های پیشگیری از پیشرفت بیماری (عمل کراس لینکینگ یا CXL) و نیز درمان‌های موجود معمولا افراد مبتلا از کیفیت زندگی مناسبی برخوردار می‌شوند.
درمان‌های موجود از عینک و لنزهای تماسی نرم در موارد خفیف بیماری تا استفاده از لنزهای سخت هیبریدی و اسکرال در موارد شدید و نیز اعمال جراحی کارگذاری رینگ های قرنیه، انجام لیزر قرنیه و نیز پیوند قرنیه در دسترس می باشد. ‌اگرچه استفاده از لنزهای تماسی (کنتاکت لنز) با خطراتی مانند عفونت قرنیه همراه هست، اما بروز این عارضه در صورت استفاده صحیح از لنز و رعایت اصول بهداشتی آموزش داده شده در زمان تجویز لنز، بسیار نادر می باشد. استفاده از لنز مانع پیشرفت بیماری نمی‌شود و اگرچه دید خوبی را برای بیمار تأمین می‌کند اما برای از بین بردن خطر پیشرفت بیماری باید از روش‌های دیگر مانند CXL و یا رینگ های قرنیه استفاده شود. باید به خاطر داشت هیچگونه قطره، پماد، ورزش چشمی و یا رژیم غذایی مانع پیشرفت بیماری نمی‌شود. در مواردی تحمل لنز تماسی سخت و یا غیر ممکن می شود، در این حالت روش‌های جراحی مانند رینگ قرنیه و یا انجام روش‌های لیزری می‌تواند دید قابل قبولی برای بیمار ایجاد نماید.
انجام جراحی در قوز قرنیه به معنای بی نیاز شدن بیمار از عینک و یا لنز شدن نیست، اما می‌تواند نیاز به آنها را کاهش دهد. در 10 تا 20 درصد از موارد بیماری، پیشرفت بیماری در حدی است که هیچکدام از روش‌های مذکور کمک کننده نمی باشد و در این حالت انجام پیوند قرنیه به عنوان راه حل مناسب ضروری می باشد. اگرچه پیوند قرنیه در بیش از ۹۰ درصد موارد با موفقیت توأم است، اما باید در نظر داشت که این عمل با یک پروسه طولانی (۲ساله) همراه بوده و پس از انجام آن ممکن است نیاز به عینک و حتی لنز تماسی، اعمال‌ جراحی تکمیلی مانند لیزر قرنیه و یا لنزهای داخل چشمی وجود داشته باشد.

بیماران پیوند قرنیه در صورت بروز هرگونه مشکلی می‌تواند در تمام ساعات شبانه روز با بیمارستان تماس گرفته و از راهنمایی های درمانی لازم برخوردار شده و امکان ویزیت اورژانسی توسط متخصص اورژانس چشم  و یا پزشک جراح بیمار در ۲۴ ساعت اول فراهم می شود.

نمونه های دید در قوز قرنیه

هیدروپس و قوز قرنیه

هیدروپس حالتی است که به طور ناگهانی همراه با کاهش شدید دید و درد در بیمار ایجاد می‌شود. این حالت معمولاً در قوز قرنیه پیشرفته بروز می‌کند و علت آن پارگی لایه های خلفی قرنیه در اثر نازکی شدید و کشیدگی این لایه ها می باشد. به دلیل وجود رشته های عصبی فراوان در قرنیه این حالت با درد توأم می باشد. با درمان های دارویی و گذشت چند ماه معمولاً درد از بین رفته و دید بیمار تا حدی برگشت پیدا می‌کند؛ معمولاً این بیماران در مراحل پیشرفته بیماری هستند و انجام پیوند قرنیه در آنها ضروری است.

مالش غیر طبیعی چشم

زمانی مالش چشم غیر طبیعی است که زمان مالش طولانی و یا تعداد دفعات آن زیاد و یا با فشار زیاد به چشم همراه باشد و فرد در بازه زمانی طولانی به انجام آن مبادرت نماید.
آنچه باید بدانیم در مورد مالش غیرطبیعی چشم باید بدانیم:

• مالش چشم می تواند فشار داخلی چشم را به ۱۰ برابر میزان طبیعی افزایش داده و در این حالت قسمت نازک قرنیه بیمار دچار بیرون زدگی و مخروطی شدن بیشتر می‌شود.
• در زمان مالش چشم امکان صدمه به قرنیه (که در میان فشار داخلی چشم و نیروی وارد شده در اثر مالش چشم قرار دارد) بیشتر می‌شود.
• مالش شدید چشم و صدمه به قرنیه باعث پیشرفت بیماری شده، میزان آستیگمات و نزدیک بینی بیمار را افزایش و دید او را کاهش می دهد.

عینک

استفاده از عینک در مراحل اولیه بیماری کمک کننده می باشد اما با پیشرفت بیماری و افزایش آستیگمات نامنظم، عینک قادر به اصلاح دید بیمار نخواهد بود. با توجه به اینکه بیمار قوز قرنیه قادر به استفاده از لنزهای تماسی در تمام ساعات شبانه روز نمی باشد داشتن عینک کمکی بسیار مفید است. تعیین نمره و تجویز عینک برای بیمار قوز قرنیه باید توسط اپتومتریست مجرب و آشنا با قوز قرنیه انجام شود.

لنزهای تماسی

تجویز لنزهای تماسی یا کنتاکت لنز در قوزقرنیه (کراتوکونوس) 

هدف از تجویز لنز تماسی در بیماران دارای قوز قرنیه افزایش حدت بینایی بیماران می باشد. انتخاب لنز برای این بیماران براساس انحنای قرنیه و میزان ریفراکشن آنها صورت می گیرد و شامل لنزهای زیر می باشد:

• نرم یا Soft
• سخت یا RGP
• هیبریدی (Hybrid)
• اسکلرال )Scleral(

لنز سخت یا RGP

لنزهای سخت یا RGP، گام اول جهت اصلاح قوزقرنیه می باشند. لنزهای سخت با کمک لایه اشکی زیر لنز، سطح نامنظم قرنیه را به سطح منظم تبدیل می کنند و در نتیجه دید شفافی برای بیمار فراهم می آورند. این دید بسیار با کیفیت تر از عینک یا لنزهای توریک است.

نگهداری و مراقبت از این لنزها بسیار آسان است، ولی ایراد بزرگ آنها احساس جسم خارجی در چشم و حرکت لنز بر روی چشم می باشد. البته بعد از گذشت حدود 8 هفته تحمل لنز بسیار راحت تر می شود. از دیگر مشکلات لنز احتمال افتادن آن در حین پلک زدن یا حرکت ناگهانی چشم هست که این مورد به خصوص برای ورزشکاران بسیار مهم می باشد. تنوع قطر در لنزهاي سخت این امکان را فراهم می آورد که مشکل حرکت لنز کمتر شود. فیت و انتخاب لنزهای سخت بسیار مهم هست و دقت زیادی باید کرد تا سلامت قرنیه حفظ شود.
 

لنز نرم یا Soft

جهت اصلاح دید برای افرادی که دارای قوزقرنیه در مراحل ابتدایی هستند و یا بیمارانی که تحمل لنزهای سخت را ندارند، می توان از لنزهای نرم استفاده کرد. این لنزها بسیار راحت و قابل تحمل می باشند، ولی بیماران از نظر دید رضایت زیادی ندارند. البته لنزهای نرم توریک به نام Kerasoft با طراحی خاص و متریال سیلیکون هایدروژل نیز موجود هست که نسبت به لنزهای معمولی چرخش کمتری دارند و دید بهتری ایجاد می کنند.
 

لنز هیبریدی (Hybrid)

لنز هیبرید گزینه دیگری جهت اصلاح بینایی برای بیماران کراتوکونوس می باشد. لنز هیبریدی ترکیبی از دو لنز هارد (سخت) در مرکز و سافت (نرم) در پیرامون می باشد که در نتیجه بیماران دید خوب لنز هارد را در کنار راحتی لنز سافت تجربه می کنند. ایراد اصلی این لنزها مدت زمان استفاده کوتاه، على رغم قیمت بالای آن می باشد که گاهی برای بیماران به صرفه نیست.  (لینک مطلب کامل)

لنز اسکلرال )Scleral(

آخرین و بهترین گزینه جهت اصلاح دید برای قورقرنیه، به خصوص در موارد پیشرفته و برای کسانی که تحمل لنز هارد را ندارند و یا به طور مکرر دچار خراشیدگی قرنیه می شوند، لنزهای اسکلرال می باشد که از نظر متریال کاملا شبیه لنزهای سخت بوده و نسبت به اکسیژن بسیار نفوذ پذیر می باشد. این لنزها قطر بزرگتری نسبت به لنزهای هارد دارند و بر روی اسکلرا یا سفیدی چشم تکیه می کنند. لنز اسکلرال با قرنیه تماسی نداشته و بين سطح قرنیه و لنز فضایی ایجاد شده و داخل این فضا با سرم فیزیولوژی یا اشک مصنوعی پر می شود و در نتیجه راحتی بسیار زیادی را برای بیماران فراهم می آورد. لنزهای اسکلرال به دو دسته mini scleral و full scleral تقسيم میشوند. لنزهای mini scleral بین 15 تا 18 میلیمتر قطر دارند. لنزهای full scleral قطر بالاتر از 18 میلیمتر دارند. معمولاً برای اصلاح دید در قوزقرنیه، لنزهاي mini scleral کفایت می کنند.

از نظر میزان بینایی لنز اسکلرال برتری نسبت به لنز سخت ندارد ولی از نظر راحتی و تحمل لنز و عدم احساس جسم خارجی و حفظ سلامت قرنیه بسیار بهتر می باشد. همچنین از لنزهاي اسکلرال جهت درمان خشکی چشم استفاده می شود. ایراد این لنز در مقایسه با هارد هزینه بالای آن می باشد.
 

عمل CXL یا    Corneal  collagen  cross  linking

این عمل از سال ۱۹۹۸ در سویس و آلمان متداول گردید، در این عمل از ماده ریبوفلاوین (ویتامینB2) و اشعه ماوراء بنفش برای محکم شدن قرنیه نازک و جلوگیری از پیشرفت بیمار استفاده می شود. این روش تنها راه شناخته شده جراحی برای جلوگیری از پیشرفت بیماری قوز قرنیه می باشد. میزان موفقیت این عمل در پیشگیری از پیشرفت بیماری تا ۹۷ درصد موارد می باشد و در صورت پیشرفت بیماری بعد از انجام آن قابل تکرار است.
انجام این عمل بین نیم تا یک ساعت بسته به روش انتخابی جراح و دستگاه مورد استفاده زمان می برد. با توجه به اینکه پیشرفت بیماری بعد از 35 تا 40 سالگی  نامحتمل می باشد، انجام این عمل بعد از این سنین کمتر ضروری می باشد. پس از انجام این جراحی دید بیمار تا چند هفته کمتر از قبل بوده اما با گذشت 2 تا 3 ماه دید به میزان قبلی برگشت و در بعضی موارد باعث بهترشدن دید بیمار می شود. این عمل گاهی به تنهایی و گاهی همزمان با اعمال جراحی دیگر مانند رینگ های قرنیه و یا لیزر قرنیه انجام می‌شود. (لینک مطلب کامل)

 رینگ های قرنیه Intacs,Keraring

این رینگ ها از جنس پلاستیک سخت به نام  PMMA ساخته شده و در داخل تونل هایی که به وسیله لیزر در ضخامت قرنیه ایجاد می شود قرار داده می شوند‌. با قرار گرفتن رینگ در قرنیه، قرنیه از حالت مخروطی خارج شده، میزان آستیگمات و نزدیک بینی و اعوجاج بینایی کاهش پیدا می‌کند و دید بیمار بهتر می شود.
این عمل در بیمارانی که قادر به تحمل لنزهای تماسی نبوده و یا به دلیل شرایط کاری قادر به استفاده از لنز نباشند برای تأمین دید بهتر جایگزین مناسبی می باشد. ضمن اینکه به دلیل کاهش قوز و یا شکل مخروطی قرنیه، تحمل لنز را برای بیمار راحت تر می کند. این عمل می تواند به تنهایی و یا همراه با CXL برای جلوگیری از پیشرفت بیماری انجام شود.
انجام جراحی رینگ قرنیه در بسیاری از موارد، مانند CXL، نیاز بیمار به عمل پیوند قرنیه را از بین می‌برد و لذا در صورت داشتن شرایط حتما باید قبل از انجام پیوند به عنوان اقدام درمانی در نظر گرفته شود. (لینک مطلب کامل)

لیزر قرنیه PTK و PRK

انجام لیزر قرنیه همراه با عمل  CXL(همزمان) از دو  دهه قبل مطرح و با موفقیت انجام می‌شود. هدف از انجام لیزر قرنیه بهتر شدن دید بدون عینک و با عینک بیمار می باشد. انجام این جراحی نیاز بیمار به عینک و یا لنز تماسی را کاهش داده و کیفیت زندگی بهتری را تجربه می نماید. برای انجام جراحی بیمار باید شرایط خاصی از نظر ضخامت قرنیه و سن و نمره چشم را دارا باشد. با انجام عکس برداری های لازم از قرنیه جراح می تواند تکنیک جراحی مناسب برای بیمار را انتخاب و دستگاه لیزر نیز براساس عکس هایی که از قرنیه بیمار گرفته شده تابش را به طور خاصی برای قرنیه بیمار طراحی و اجرا می نماید. 

درمان قوز قرنیه با دو هدف عمده انجام می‌گیرد: هدف اول متوقف کردن پیشرفت بیماری است که به وسیله عمل CXL انجام می‌گیرد و هدف دوم تأمین دید مناسب برای بیمار می باشد که برای این منظور می‌توان از کنتاکت لنز و در صورت عدم تحمل لنز و یا نبود شرایط لازم برای استفاده از لنز (از جمله مشکلات محیط کار)، استفاده از روش‌های دیگر مانند رینگ های قرنیه و یا لیزر قرنیه ضرورت پیدا می‌کند.
لیزر قرنیه برای بهتر شدن دید بدون عینک و با عینک بیمار انجام می‌شود و هدف نهایی انجام آن برداشتن کامل عینک نمی باشد اگرچه با انجام این لیزر، ساعات نیاز به عینک و یا کنتاکت لنز کاهش پیدا نموده و بیمار از کیفیت زندگی بهتری برخوردار می‌شود.
لیزر قرنیه در بیماران قوز قرنیه تنها با روش PRK و یا روش PTK انجام می‌شود و استفاده از روش های فمتولیزیک و اسمایل در این بیماران ممنوع می باشد.
برای انجام این عمل دستگاه لیزر باید مجهز به نرم‌افزار خاص انجام این نوع لیزر باشد و نیز دستگاه عکس برداری خاص این بیماران در دسترس باشد. معمولاً دستگاه عکس‌ برداری با دستگاه لیزر لینک بوده و لیزر براساس عکس قرنیه بیمار، بطور خاص برای همان قرنیه انجام می‌شود.
پس از لیزر با استفاده از قطره ریبوفلاوین (ویتامین B2) و اشعه ماوراء بنفش (UV) عمل CXL روی قرنیه انجام و سپس لنز پانسمانی روی چشم قرار داده می شود.
لنز پانسمانی بعد از ترمیم زخم (معمولاً ۵ روز) برداشته شده و داروی لازم براساس تصمیم جراح معمولا تا ۳ ماه استفاده می‌شود.
نتیجه نهایی دید بعد از عمل لیزر معمولاً بعد از 3 ماه مشخص می شود.
از عوارض قابل ذکر عمل بروز عفونت و یا کدورت قرنیه می باشد؛ البته این عارضه نادر و در صورت بروز، مشکلات خاص خود را دارد.
 

پیوند قرنیه

انجام پیوند قرنیه به عنوان آخرین راه حل درمانی و در عین حال روش درمانی مناسب از اوایل قرن بیستم مورد استفاده قرار گرفته و در بیش از 90 درصد موارد با موفقیت همراه است. با این حال باید در نظر داشت که این جراحی با پروسه طولانی (حدود ۲ سال) همراه و احتمال پس زدن بافت پیوندی و یا بازگشت قوز قرنیه قرنیه روی بافت پیوندی همیشه وجود خواهد داشت. پیوند به صورت لایه ای و یا تمام ضخامت بسته به شرایط چشم و انتخاب جراح انجام می‌شود. باید توجه داشت که بعد از انجام پیوند برای تأمین دید بیشتر و بهتر نیاز به انجام جراحی های تکمیلی مانند لیزر قرنیه و یا لنزهای داخل چشمی و یا روش‌های دیگر ضروری می باشد و در مواردی نیز پس از انجام پیوند، به دلیل پس زدن پیوند و یا عدم تأمین دید مناسب، اقدام به پیوند مجدد اجتناب ناپذیر می باشد.

پیوند قرنیه به معنای برداشتن قسمت مرکزی قرنیه بیمار (۸ میلی متر مرکزی) و تعویض آن با قرنیه ای است که بانک چشم در اختیار جراح قرار می دهد. این تعویض می تواند به شکل تمام ضخامت و یا به شکل لایه ای انجام شود. انتخاب هر کدام از دو روش به نظر جراح و شرایط چشم در زمان عمل بستگی دارد. عمل پیوند در قوز قرنیه تنها زمانی لازم است که بیمار به دلیل پیشرفت بیماری قادر به تحمل لنز تماسی نبوده و با روش‌های دیگر مانند رینگ قرنیه دید بیمار قابل اصلاح نباشد و یا اینکه کدورت قرنیه مانع بهتر شدن دید با لنز و یا جراحی دیگر شود. عمل پیوند قرنیه با ۹۰ درصد موفقیت همراه بوده و به طور متوسط تا ۲۰ سال و گاهی زمان بیشتری برای بیمار دید مناسب را تأمین می کند. قبلا ۱۵  درصد بیماران قوز قرنیه نیاز به پیوند قوز قرنیه پیدا می کردند، اما امروزه با وجود عمل CXL و نیز وجود لنزهای تماسی مناسب از نظر جنس و طراحی، نیاز به پیوند قرنیه در بیماران کاهش چشمگیری داشته است.
تکرار این مطلب بسیار مهم است که پیوند قرنیه همیشه آخرین راه حل است و بیمار باید تمامی اقدامات دیگر از جمله لنز تماسی، عمل CXL، عمل رینگ قرنیه و لیزر قرنیه را در صورت امکان انجام داده و در صورت عدم تأمین دید مناسب، اقدام به پیوند نماید.
نکات مهم در پیوند قرنیه

• عمل پیوند قرنیه بدون ریسک نبوده و احتمال عفونت پیوند، جدا شدگی شبکیه، آب سیاه، آب مروارید و یا عوارض بیهوشی وجود دارد. طبیعی است هر کدام از این عوارض در صورت بروز قابل درمان و جراحی می باشند.
• پیوند قرنیه در هر زمان بعد از عمل و حتی سال ها بعد، امکان پس زدن توسط سیستم ایمنی بیمار را دارد که البته در اکثر موارد با دارو قابل درمان می باشد؛ اما در مواردی باعث از بین رفتن پیوند و نیاز به پیوند مجدد می شود.
• انجام پیوند به معنای این نیست که بیمار بعد از پیوند نیاز به عینک و یا لنز تماسی نداشته باشد. میزان دید بیمار بعد از پیوند قابل پیش‌بینی نیست و در اکثریت موارد نیاز به عینک، لنز تماسی و یا روش‌های جراحی اصلاح دید مانند لیزر و یا لنزهای داخل چشمی ضروری است.
• زمان بهبودی و بازگشت دید بعد از عمل پیوند طولانی و گاه تا ۲ سال و حتی بیشتر طول می‌کشد و این تأخیر می‌تواند روی تحصیل، کار و حتی وضعیت خانوادگی بیمار اثرات مستقیم داشته باشد، به همین دلیل پیوند قرنیه باید آخرین انتخاب درمانی باشد.
• انجام پیوند قرنیه برای بار دوم و سوم شانس موفقیت پیوند را کاهش می‌دهد.

تکنیک های پیوند قرنیه

انجام پیوند قرنیه از سال 1905 در جهان آغاز شده و در ایران سالیانه  چند هزار پیوند قرنیه توسط جراحان مجرب انجام می شود. قرنیه های پیوندی توسط بانک چشم کشور ما که مطابق با بالاترین استانداردهای جهانی مشغول به کار می باشد تأمین می‌شود. برای انجام عمل ابتدا قرنیه شخص فوت شده در عرض چند ساعت اولیه فوت خارج گردیده و در محفظه های خاص به بانک چشم منتقل می‌شود. در بانک چشم قرنیه مذکور از نظر سلامتی و بیماری‌های مختلف قابل انتقال از طریق بافت، بررسی دقیق شده و پس از اطمینان از سلامتی، قرنیه پیوندی در محلول‌های خاص در اختیار جراح گذاشته می‌شود. جراحی پیوند قرنیه ترجیحاً با بیهوشی عمومی انجام می شود، اما در شرایط خاص امکان جراحی با بی حسی موضعی نیز وجود دارد و انتخاب یکی از این دو روش با نظر جراح و متخصص بیهوشی می باشد. در اتاق عمل ۸ میلی متر مرکزی قرنیه با وسیله خاصی برداشته شده و  25/8 میلی متر مرکزی قرنیه پیوندی با نخ ده صفر به جای آن روی قرنیه بیمار دوخته می‌شود. عمل حدود یک ساعت طول کشیده و در اغلب موارد گوشه خارجی پلک بیمار هم دوخته می‌شود و بعد از یک تا دو هفته بخیه پلک برداشته می‌شود. استفاده از قطره آنتی بیوتیک تا زمان جوش خوردن سطح قرنیه پیوندی (معمولاً ۲ هفته) ادامه یافته، اما قطره کورتن ماه‌ها و گاهی سال ها بعد از عمل باید استفاده شود.

برداشتن بخیه پیوند معمولاً از ۳ ماه بعد از عمل شروع و بسته به میزان آستیگمات بیمار و نیز جوش خوردن زخم پیوند، برداشتن بخیه تا 12 الی 18 ماه بعد از عمل زمان خواهد برد. با برداشتن بخیه دید بیمار به تدریج بهبود می یابد. معمولاً در ۶ ماه اول نباید انتظار دید خوبی را داشت و دید نهایی بعد از برداشتن تمام بخیه ها به دست می آید. در بعضی موارد لازم است به دلیل شل شدن و یا باز شدن خودبخودی بخیه، بیمار مجدداً به اتاق عمل برده شود و بخیه تعویض گردد. همانطور که ذکر شد بعد از کشیدن بخیه ها، تصمیم گیری در مورد انجام جراحی های بعد برای بهبود بیشتر و مناسب تر دید بیمار انجام می گیرد.
 

قرنیه چیست و در کجای چشم قرار دارد؟ 

قرنیه مانند پنجره ای گنبدی شکل در قسمت  قدامی چشم قرار گرفته است و به وسیله سفیدی چشم محصور می باشد. قرنیه شفاف بوده و محل ورود نور به داخل چشم است و به همین دلیل هر گونه نامنظمی یا کدورت در این قسمت چشم باعث کاهش دید می گردد. قرنیه از پنج لایه تشکیل شده است:

• لایه اپیتلیوم که 10 درصد ضخامت قرنیه را تشکیل می دهد و رشته های عصبی زیادی در این قسمت وجود دارد به همین دلیل صدمه به این لایه با درد زیاد همراه می باشد.
• لایه بومن از فیبرهای کلاژن تشکیل شده و صدمه به این لایه باعث کدورت و کاهش دید می‌شود.
• لایه استروما که ۹۰ درصد ضخامت قرنیه را تشکیل می‌دهد فیبرهای کلاژن  متراکم در این لایه قرنیه باعث استحکام قرنیه می‌شود و همین لایه ابتدا در قوز قرنیه دچار مشکل می‌شود و به دنبال آن لایه های دیگر گرفتار می شوند. علت اصلی بیماری فقدان اتصالات بین فیبرهای کلاژن و تضعیف آنها می باشد.
• لایه دسمه لایه نازک ولی محکمی است که فیبرهای کلاژن متفاوتی نسبت به استروما دارا می باشد و به عنوان سدی در برابر گسترش عفونت به داخل چشم و یا مقاومت در برابر ضربه به چشم ایفای نقش می‌کند.
• لایه اندوتلیوم که علاوه بر ساختن لایه دسمه زیرین خود، وظیفه خارج کردن آب از کل قرنیه و شفاف نگه داشتن قرنیه را بر عهده دارد. صدمه به این لایه قابل بازسازی نیست‌.

سن شروع قوز قرنیه چه سنی است؟

قوز قرنیه می‌تواند از ۸ سالگی شروع شود، اما به صورت معمول بین سنین ۱۶ تا ۲۵ سالگی دیده می‌شود. هر چه سن شروع قوز قرنیه کمتر باشد بیماری پیشرونده تر می باشد. معمولاً بعد از ۴۰ سالگی بیماری قوز قرنیه پیشرفت نمی کند.

آیا در قوز قرنیه هر دو چشم مبتلا می شود؟

قوز قرنیه در اکثر موارد بیماری دو چشمی است و اغلب در یک چشم پیشرفته تر و با کاهش دید شدیدتری همراه است. حتی در مواردی که یک چشم دید طبیعی کاملاً دارد نیز با انجام عکس برداری های خاص می‌توان تغییرات قوز قرنیه را در آن چشم مشاهده کرد.

آیا بارداری روی پیشرفت قوز قرنیه اثر دارد؟

بارداری می‌تواند باعث پیشرفت یا بدتر شدن قوز قرنیه شود و گاهی بیماری با بارداری نمایان می شود، حتی بیمارانی که برای جلوگیری از پیشرفت قوز قرنیه عملCXL  را انجام داده اند و پیشرفت بیماری آنها متوقف شده است، با بارداری دچار پیشرفت مجدد  می شوند و باید CXL را تکرار کنند. با این حال قوز قرنیه مانعی برای بارداری نیست و بیمار می‌تواند تمام مراحل بارداری و زایمان را طی  نماید و تحت نظربودن ایشان توسط چشم پزشک مجرب کافی است.

آیا قوز قرنیه قابل پیشگیری است؟

خوشبختانه بله، با انجام عمل  CXLکه با استفاده ازریبوفلاوین (ویتامینB2) و اشعه ماوراء بنفش  (UV)انجام می‌شود، بیماری در ۹۷ درصد موارد متوقف می‌شود. پس از انجام CXL بیمار باید مرتب هر ۶ ماه و یا یک سال بسته به شدت بیماری و سن بیمار ویزیت شود. اقدام بسیار مهم بعدی در پیشگیری از بروز و پیشرفت بیماری، عدم مالیدن چشم است. مالیدن چشم نیروی زیادی را بر قرنیه ضعیف بیمار وارد کرده و باعث افزایش فشار چشم تا ۱۰ برابر میزان طبیعی می‌ شود. درمان دارویی بیمارهای دچار آلرژی چشم (که عامل مالش چشم می باشد) و پیشگیری از مالیدن چشم الزامی است.

آیا قوز قرنیه بیماری فامیلی است؟

لزوماً خیر، بیماری در ۱۰ تا ۲۰ درصد موارد فامیلی است و در بقیه موارد بیماری در خانواده دیده نمی‌شود؛ حتی بیمار بودن پدر و مادر به معنای گرفتار شدن فرزندان به قوز قرنیه نمی باشد و گاهی با گرفتار شدن یکی از والدین (پدر یا مادر) فرزندان نیز گرفتار بیماری می‌شوند به همین دلیل خویشاوندان درجه یک بیمار حتما باید تحت نظر چشم پزشک قرار گرفته و مرتب از نظر بروز بیماری قوز قرنیه و تشخیص زودرس آن بررسی شوند.

آیا خویشاوندان بیمار باید اقدامات خاصی را انجام دهند؟

۳۳ درصد بستگان بیماران قوز قرنیه دچار تغییراتی در قرنیه می‌شوند که اغلب با انجام عکس برداری خاصی (توپوگرافی و پاکی متری) این تغییرات  مشاهده می شود. بروز این تغییرات در خویشاوندان به معنای وجود بیماری قوز قرنیه و کاهش دید نبوده و تنها در ۲۰ درصد موارد این خویشاوندان دچار بیماری می‌گردند. خویشاوندان بیمار قوز قرنیه در صورتیکه قصد عمل لیزر قرنیه برای برداشتن عینک را داشته باشند بهتر است از انجام لیزیک خودداری و از روش  PRK(یکی از روش های دیگر اصلاح عیوب انکساری) بهره ببرند.

فرزندان بیمار دارای قوز قرنیه چه زمانی باید معاینه و بررسی شوند؟

تمامی کودکان (با یا بدون سابقه خانوادگی قوزقرنیه) در بدو تولد و ۳ سالگی باید از نظر سلامتی دو چشم معاینه شوند. در مورد فرزندان و خویشاوندان بیمار قوز قرنیه، معاینه چشم از نظر قوز قرنیه باید در حدود ۸ سالگی انجام شود. انجام عکس برداری خاص در تشخیص زودرس بیماری در کودکان بسیار کمک کننده می باشد.

آیا استفاده از لنز باعث بهبودی قوز قرنیه و یا بهتر شدن آن می شود؟

خیر؛ استفاده از لنز سخت باعث بهبودی بیمار نمی‌شود و در حقیقت لنز تا زمانی که روی چشم بیمار قرار دارد باعث دید بهتر می شود، اما در مورد بدتر شدن بیماری با استفاده از لنز تماسی پاسخ هم خیر و هم بله می باشد. اگر لنز تماسی مناسب با قرنیه بیمار انتخاب شده و مرتب توسط متخصص مربوطه کنترل و در صورت لزوم تعویض شود، امکان بدتر شدن وجود ندارد؛ اما در صورتی که لنز تماسی به درستی انتخاب نشده باشد و با پیشرفت قوز قرنیه مجدداً معاینه و لنز تعویض نشود، می تواند باعث کدورت قرینه و پیشرفت بیماری شود.

آیا بیمار دچار قوز قرنیه می تواند عمل لیزیک به منظور برداشتن عینک انجام دهد؟

انجام لیزر برای حذف عینک به چند روش انجام می‌شود که عبارتند از:

1. فمتولیزیک
2. فمتواسمایل
3. PRK

انجام دو روش اول یعنی فمتولیزیک و فمتواسمایل به دلیل ایجاد برش در قرنیه در بیماران قوز قرنیه (حتی موارد مشکوک به قوز قرنیه) ممنوع می باشد و انجام آن باعث بدتر شدن قوز قرنیه می‌شود؛ اما انجام PRK با روش خاص  (Topo-guided)که در آن دستگاه اگزایمر لیزر با استفاده از عکس قرنیه بیمار، اصلاح دید را مطابق با قرنیه بیمار انجام می دهد امکان پذیر می باشد. برای انجام PRK شرایط خاصی از نظر ضخامت قرنیه، شدت بیماری، سن بیمار و نمره چشم باید وجود داشته باشد و همه بیماران قوز قرنیه کاندید مناسبی برای این روش نمی باشد.
PRK حتما باید همراه با عمل CXL (که باعث استحکام قرنیه می‌شود) انجام شود و به تنهایی انجام آن ممنوع می باشد. برای انجام لیزر PRK گاهی برای برداشتن اپی تلیوم قرنیه از لیزر (PTK) استفاده می‌شود.
 

 زندگی با قوز قرنیه
باید توجه داشته باشیم که قوز قرنیه در سنینی بروز کرده و پیشرفت می‌کند که شخص معمولاً بالاترین میزان فعالیت و بازدهی را دارد. اشخاص مبتلا به قوز قرنیه به دلیل دید کم‌ حتی با عینک و یا کنتاکت لنز، زمان بیشتری را برای انجام کارهای ضروری نیاز دارند؛ دیدن چهره دیگران و یا دیدن زبان بدن اشخاص، عبور از خیابان، پخت غذا و یا انجام کارهای دستی ظریف برای آنها گاهی بسیار سخت و طولانی می باشد و این حالات منجر به کاهش اعتماد به نفس و تحریک پذیر شدن ایشان می گردد.
استفاده از لنز تماسی برای بیمار قوز قرنیه گاهی غیر قابل تحمل بوده و شخص مجبور می‌شود لنز را کنار گذاشته و از عینک استفاده نماید. باید بدانیم دید با عینک این اشخاص معمولا کم بوده و گاهی برای انجام کارهای روزمره و یا کارهای اداری نیاز به کمک دارند. اشخاص مبتلا به قوز قرنیه معمولاً حساس به نور هستند و در شرایطی که نور زیادی به چشم آنها تابیده شود چار مشکل می‌شوند و لذا ضروری است که در آفتاب و نور زیاد از عینک های تیره استفاده نموده و یا در زمان استفاده از کامپیوتر نور اسکرین کامپیوتر را کاهش دهند. بسیاری از بیماران قوز قرنیه مشکلات آلرژیک چشمی و یا سیستمیک مانند آسم و اگزما دارند و اگر در معرض باد، گرد و خاک، دود و دخانیات و یا هوای کولر باشند، در چشم احساس ناراحتی  نموده و دچار حالت عدم تحمل لنز می شوند. فعالیت بیمار قوز قرنیه در ساعات مختلف شبانه روز متغیر بوده و معمولا صبح ها راحت تر و با گذشت ساعات روز و سختی تحمل لنز به دلیل شرایط محیطی فعالیت شان نیز محدود تر و سخت می‌شود، خواندن متن های با فونت های کوچک و یا رنگ های خاص برایشان دشوار می گردد و استفاده از فونت های بزرگتر و یا نوشته های با رنگ سیاه در زمینه سفید بسیار کمک کننده می باشد. دید سه بعدی این اشخاص مختل و گاهی حرکت در سطوح ناصاف و یا بالا و پایین رفتن از پله ها برایشان سخت می باشد؛ و نکته مهم این که بیماری قوز قرنیه قابل رؤیت نیست و معمولاً افراد دیگر متوجه بیماری شخص نمی باشند.
توصیه های لازم به افراد دچار قوزقرنیه

• در صورت استفاده از رایانه (کامپیوتر) از صفحه نمایش بزرگتر استفاده شود.
• استفاده از عینک های آنتی رفلکس در زمان کار با رایانه و نیز تنظیم نسبت رنگ های موجود در متون و یا تصاویر رایانه و نیز استفاده از فونت های بزرگتر بسیار کمک کننده می باشد.
• استفاده از نرم افزارهای گفتاری و یا نرم افزارهای بزرگ کننده متن یا تصویر کمک کننده می باشد.
• نور طبیعی بهترین شرایط برای کار بیمار قوز قرنیه می باشد و در صورت عدم امکان تأمین آن باید از نگاه مستقیم به چراغ و یا لامپ خودداری شود. استفاده از چراغ مطالعه بسیار کمک کننده می باشد.
• استفاده از عینک های آفتابی و یا تیره در روز برای بیمار قوز قرنیه مناسب و کمک کننده است.
• کار در محیط های با سرمایش و گرمایش مرکزی می تواند باعث ناراحتی بیمار قوز قرنیه شده و در این شرایط استفاده از مرطوب کننده های هوا و یا قرار گرفتن در محیطی که هوای آزاد جریان داشته باشد، ناراحتی کمتری را برای بیمار ایجاد می کند (جلوگیری از خشکی هوا و گرمای زیاد).
• رانندگی در شب برای بیماران قوز قرنیه مشکل و گاهی غیر ممکن است. بهتر است زمان رانندگی را برای روشنایی روز تنظیم کنند.