بلفاریت خلفی
بلفاریت خلفی چیست؟
بلفاریت خلفی یا MGD مخفف Meibomian Gland Dysfunction است. این عارضه بیشتر به نام Meibomitis نامیده می شود و اسامی دیگر آن meibomianitis و بیماری لبه پلک lid margin disease است. گاهی دربعضی متون به نام بلفاریت خلفی posterior blepharitis نیز نامیده می شود. این عبارت اشاره به اختلال عملکرد و التهاب غدد میبومین (سباسه) دارد.
محل قرار گیری غدد مبومین کجاست؟
حدود 50 عدد از این غدد سباسه در لبه پلک فوقانی و 25 عدد در لبه پلک تحتانی قرار دارند. تعداد غدد مبومین در منابع مختلف به میزان متفاوت گزارش شده است. این غدد مسئول ترشح سبوم یعنی مایع چربی هستند که مانع از تبخیر اشک می شود. به طور کلی لایه های مختلف اشک عبارتند از:
- داخلی ترین و نازک ترین لایه که لایه نازکی از موکوس است توسط سلول هائی در ملتحمه تولید و ترشح می شود .
- لایه میانی ضخیم ترین لایه است و در واقع مانند محلول بسیار رقیق آب و نمک می باشد. غدد اشکی اصلی که در زیر پلک فوقانی قرار می گیرند و غدد اشکی کمکی این قسمت از اشک را تولید می کنند. عملکرد این لایه باعث می شود که چشم مرطوب نگاه داشته شود و از طرفی باعث جاری شدن گرد و غبار و اجسام خارجی به خارج از چشم می شود. اشکال در ترشح این لایه آبکی چشم شایع ترین علت ایجاد خشکی چشم است و این بیماری اصطلاحا" کراتوکونژکتیویت سیکا نامیده میشود.
- سطحی ترین لایه اشک لایه بسیار نازکی از جنس چربی است که به وسیله غدد میبومین ترشح می شود. وظیفه اصلی این لایه این است که مانع از تبخیر لایه های آبکی زیرین خود می شود.
عملکرد غدد میبومین چیست؟
همان طور که در بالا به آن اشاره شد ترشحات غدد میبومین باعث حفظ و ثبات مایع اشکی و در نتیجه مرطوب نگاه داشتن چشم می شود. با پلک زدن، پلک فوقانی پایین آمده بر روی چربی ها فشار وارد کرده و لایه ای از این چربی ها را به سمت بالا کشیده و باعث پوشیده شدن اشک با این چربی ها شده و مانع تبخیر آن می شود و به این ترتیب سطح چشم مرطوب می ماند.
در هنگام اختلال عملکرد این غدد چه اتفاقی می افتد؟
اختلال عملکرد این غدد باعث می شود که اشک سریع تر تبخیر شده و در نتیجه علائمی مانند خشکی چشم، سوزش، تحریک، احساس جسم خارجی و قرمزی در پلک و ملتحمه ایجاد شود. در افرادی که از لنز تماسی استفاده می کنند ممکن است ابراز شود که دیگر نمی توانند مانند قبل لنز خود را تحمل کنند.
علل ایجاد اختلال عملکرد غدد مبومین چیست؟
دلیل عمده اختلال عملکرد این غدد مسدود شدن آنها می باشد. اصلی ترین علتی که باعث انسداد این غدد می شود تغییرات هورمونی است. تغییر در سطح استروژن باعث غلیظ شدن ترشحات می شود. در ضمن تغییر در سطح استروژن باعث افزایش تعداد استافیلوکوک ها میشود که به طور طبیعی جزئی از پوشش میکروبی سطح چشم هستند.
دو اختلال پوستی که می توانند باعث ایجاد بلفاریت خلفی یا همان MGD شوند عبارتند از: روزه آسه Rosacea و درماتیت سبورئیک (شوره سر)
تشخیص های افتراقی بلفاریت خلفی کدامند؟
- خشکی چشم Dry eye syndrome : بسیاری از بیمارانی که از خشکی چشم رنج می برند اغلب به عنوان بیمارانی تحت درمان قرار می گیرند که مشکل آنها در لایه آبکی چشم است مانند استفاده از قطره اشک مصنوعی در این بیماران و اختلال غدد مبومین معمولا" در مراحل اولیه جز تشخیص های افتراقی قرار نمی گیرند.
- بلفاریت قدامی : بلفاریت مزمن می تواند باعث اختلال مزمن غدد مبومین شود که درنهایت باعث خشکی چشم می شود.
درمان بلفاریت خلفی چیست؟
اساس درمان بلفاریت ( چه قدامی و چه خلفی) تعهد به یک برنامه دراز مدت بهداشت پلک است.
موارد مربوط به بهداشت پلک:
- استفاده از یک کمپرس گرم که باعث نرم شدن پلاک های جامد تشکیل شده در لبه پلک می شود.
- لبه پلک باید شسته و تمیز شود تا مواد دَلمه شده از لبه پلک و منافذ غدد میبومین شسته شوند. معمولا" برای این کار از آب استفاده می شود اگر چه بعضی از پزشکان ترجیح می دهند که از چند قطره شامپوی بچه نیز استفاده کنند. توجه باید کرد که در این کارفقط لبه پلک تمیز شود و پوست و ملتحمه مجاور پلک آسیب نبیند. تمیز کردن شدید مجاز نیست و حتی ممکن است باعث صدمه به چشم شود.
درمان های داروئی:
- استفاده از یک آنتی بیوتیک موضعی در لبه پلک بعد از این که شسته و یا کمپرس گرم شد. معمولا" از تتراسایکلین به مدت 1 تا 2 ماه استفاده می شود.
- در درمان داروئی بلفاریت نه تنها از آنتی بیوتیک های موضعی استفاده می شود بلکه در مواردی از کورتون موضعی و آنتی بیوتیک خوارکی نیز استفاده می شود.
- اخیرا" مقالاتی مربوط به موثر بودن استفاده از اسیدهای چرب حاوی امگا- 3 به صورت قرص برای درمان بلفاریت و خشکی چشم منتشر شده است.
تهیه و تنظیم: دکتر الهام محمدی
ویرایش علمی متن: دکتر سپیده توکلی زاده- فوق تخصص اکولوپلاستیک و استرابیسم
