نیستاگموس
نیستاگموس چیست ؟
به حرکات غیر ارادی و ریتمیک چشمی گفته می شود که دارای یک فاز رفت و یک فاز برگشت است. این حرکات افقی، عمودی یا چرخشی هستند.
هدف اولیه از بررسی چشمی این بیماران، تشخیص موارد اکتسابی است که به علت یک اختلال سیستم عصبی ایجاد شده و باید بلافاصله بررسی ها و اقدامات لازم درمانی صورت گیرد. اما در بیشتر افرادی که نیستاگموس دارند، این مشکل مادرزادی است (که یا حسی است یا حرکتی). نیستاگموس حسی بر روی یک بیماری زمینهای چشم (با کاهش شدید بینایی از ابتدای تولد) ایجاد می شود. از جمله این بیماری ها می توان کاتاراکت (آب مروارید) و گلوکوم مادرزادی، آلبینسیم، اختلالات مادرزادی شبکیه و عصب بینایی را نام برد.در نیستاگموس حرکتی اختلال چشمی دیگری وجود ندارد و این بیماران از قدرت بینایی خوبی برخوردار هستند.
حرکات چشمی چه سودی دارند؟
به طور ساده می توان گفت که با کمک سازوکارهای پیچیده ای که در رابطه تنگاتنگ دستگاه تعادلی و مغز و بینایی وجود دارد، انسان قادر است تصویر شیء را که می خواهد ببیند، بر روی لکه زرد شبکیه نگه دارد تا حداکثر بینایی حاصل شود و حرکات شیء یا حرکات بدن و سر تغییری در تصویر ایجاد نکند زیرا اگر حرکتی در سر انسان رخ دهد و سازوکارهای جبرانی نتوانند با ایجاد حرکات اصلاحی چشم، تصویر را بر روی شبکیه نگهدارند، فرد دید واضحی از شیء مورد نظر نخواهد داشت.
برای ساده تر شدن مطلب می توان مثال های زیر را مطرح کرد:
۱. اگر حرکات پرسوئیتی «حرکات تعقیبی آهسته» چشم ها وجود نداشتند نمی توانستیم تصویر کاملاً واضحی از یک شیء در حال حرکت به طور مداوم داشته باشیم.
۲. اگر حرکات نیستاگموسی وجود نداشتند، درون قطار قادر نبودیم محیط بیرون را لحظه به لحظه تماشا کنیم و تصاویر مانند یک نوار فیلم مبهم و تار از معرض دید ما رد می شدند. در مثال حاضر، تصویر اشیاء بیرون را با یک حرکت آرام در خلاف جهت حرکت قطار دنبال می کنیم و پس از آنکه شیء از حوزه دید ما خارج شده، با یک حرکت ساکادی «حرکات سریع چشم» چشم ها به نقطه اولیه برگردانده می شود.
علل نیستاگموس
در بیشتر افرادی که نیستاگموس دارند، این مشکل مادرزادی است «که می تواند حسی یا حرکتی باشد». نیستاگموس حسی بر روی یک بیماری زمینه ای چشم «با کاهش شدید بینایی از ابتدای تولد» ایجاد می شود. از جمله این بیماری ها کاتاراکت یا آب مروارید، گلوکوم یا آب سیاه مادرزادی، آلبینسیم، اختلالات مادرزادی شبکیه و عصب بینایی را نام برد. در نیستاگموس حرکتی اختلال چشمی دیگری وجود ندارد و این بیماران از قدرت بینایی خوبی برخوردار هستند.
به ندرت نیستاگموس در اثر تومورهای مغزی یا اختلالات عصبی شدید رخ می دهد. نیستاگموس ممکن است به صورت ارثی و بدون همراهی با بیماری دیگری باشد.
نیستاگموس می تواند ناشی از مصرف دارو باشند. این نوع نیستاگموس به ندرت با دوبینی همراه است و غالباً دید اطراف را با مشکل مواجه می سازد. علل دیگر شامل نوشیدن بیش از حد الکل یا استفاده از داروهای کنترل بیماری است. غالباً این گونه نیستاگموس با قطع مصرف دارو بهبود می یابد.
برخی از افراد می توانند «نیستاگموس ارادی» ایجاد کنند همان طوری که می توانند گوش های خود را تکان دهند. به عبارت دیگر آنها می توانند حرکت های افقی، سریع و خوب را ایجاد و برای مدت کوتاهی آنها را ادامه دهند. غالباً این گونه نیستاگموس برای جلب توجه به کار گرفته می شود.
نیستاگموس ناشی از بیماری کمتر دیده می شود. غالباً با نشانه ها و علائم نورولوژیکی همراه است که شدت بیماری را نشان می دهند.
علائم نیستاگموس
علامت اصلی همان حرکات ریتمیک است که در اغلب موارد با چشم غیر مسلح نیز قابل تشخیص است. در برخی بیماران وجود وضعیت غیرطبیعی جبرانی سر برای قرار گرفتن در وضعیتی است که کمترین میزان نیستاگموس وجود دارد. در برخی از بیماران ممکن است همزمان با نیستاگموس، انحراف چشم نیز وجود داشته باشد.
علاوه بر علائم فوق، در موارد حسی سایر علائم بیماری زمینه ای چشمی همچون افتادگی پلک ها، کاتاراکت، بیماری شبکیه یا عصب بینایی نیز قابل تشخیص هستند. در مواردی که شک به بیماری زمینه ای سیستم عصبی وجود دارد، بررسی های لازم در این زمینه باید انجام شده و کودک سریع تر به متخصص مغز و اعصاب معرفی شود.
تشخیص و درمان نیستاگموس
علامت اصلی همان حرکات ریتمیک است که در اغلب موارد با چشم غیر مسلح نیز قابل تشخیص است. در برخی بیماران وجود وضعیت غیرطبیعی سر جبرانی برای قرار گرفتن در وضعیتی است که کمترین میزان نیستاگموس وجود دارد. در برخی از بیماران ممکن است همزمان با نیستاگموس، انحراف چشم نیز وجود داشته باشد.
علاوه بر علایم فوق، در موارد حسی سایر علایم بیماری زمینه ای چشمی نیز قابل تشخیص هستند. در مواردی که شک به بیماری زمینه ای سیستم عصبی وجود دارد، بررسی های لازم در این زمینه باید انجام شده و کودک سریع تر به متخصص مغز و اعصاب معرفی شود.
در بیماران مبتلا به نیستاگموس در صورت وجود مشکلات زمینه ای چشمی قابل حل، در ابتدا باید آن ها را درمان کرد و در صورت وجود عیب انکساری باید آن را اصلاح کرد. برای درمان نیستاگموس می توان از عینک های منشوری سود برد. درمان جراحی نیستاگموس به منظور اصلاح وضعیت غیر طبیعی سر، اصلاح انحراف چشم احتمالی همراه و کاهش شدت و دامنه نیستاگموس است که انواع مختلف روش های جراحی برای این منظور وجود دارد. باید توجه داشت که هیچ کدام از روشهای فوق قادر به از بین بردن کامل نیستاگموس نیستند.
