جراحی کاشت عنبیه مصنوعی
عنبیه چیست ؟
رنگ چشم هر فرد ناشی از رنگ عنبیه (Iris) است. عنبیه بخش رنگدانه دار چشم بوده و رنگ آن از صفاتی است که به ماهیت ژنی بستگی دارد. رنگ عنبیه معمولاً قهوه ای، مشکی، آبی، خاکستری و یا سبز است و به طور کلی به دو نوع رنگدانه بستگی دارد: ملانین و لیپوفوشین (برای برخی از انواع سبز). در صورت نبود هیچ گونه رنگدانه که به آن زالی یا آلبینیسم گفته می شود، چشم می تواند به رنگ خونی که در آن جاری است در بیاید.
رنگ های عنبیه در نقاط مختلف جهان بسیار گوناگون است و در برخی افراد از ترکیب دو یا چندین رنگ مختلف تشکیل شده است. رنگ های قهوه ای، مشکی و بلوطی متداول ترین رنگ های چشم یا عنبیه هستند که حدود سه چهارم جمعیت جهان را تشکیل می دهند. در ایران بیشتر چشم ها به رنگ قهوه ای تیره است.
عنبیه نقش مهمی در کنترل میزان نور ورودی به چشم داشته و به عنوان محافظ چشم در برابر اشعه های مضر نور خورشید عمل می کند. برخی از افراد به دلیل بیماری و یا ضربه ای که به چشم ایشان وارد شده، فاقد عنبیه بوده و یا دارای عنبیه ناقص هستند.
عنبیه مصنوعی چیست ؟
عنبیه مصنوعی یک پروتز نازک، انعطاف پذیر، غیر سمی و سازگار با بافت بدن است. عنبیه مصنوعی از موادی تهیه شده است که در ساخت لنزهای داخل چشمی به کار می روند و این لنزها سال ها است که در داخل چشم بیماران (به عنوان مثال پس از جراحی کاتاراکت) قرار داده می شوند، بنابراین از موادی بی خطر و بدون عارضه ساخته شده اند.
جراحی کاشت عنبیه مصنوعی
ابتدا این روش به علت جنبه های درمانی آن ابداع شد. بیماری هایی که در ادامه به آنها اشاره شده اند از کاربردهای اصلی این جراحی می باشند و افرادی که به دلایل ذیل، نمی توانند دید خوبی داشته و نور خورشید و محیط باعث آزار ایشان می شود، با بهره گیری از جراحی کاشت عنبیه مصنوعی، بینایی مناسبی کسب می نمایند. طی سال های اخیر جنبه های زیبایی نیز به موارد استفاده آن اضافه شده است.
این جراحی که تحت بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام می شود، در مجموع برای هر دو چشم 20 دقیقه به طول می انجامد. همانگونه که ذکر شد، پس از جراحی هر زمانی که لازم باشد، امکان برداشتن عنبیه مصنوعی وجود دارد. انتخاب فرد مناسب برای این عمل بسیار مهم است و افرادی که مایل به انجام این جراحی هستند، باید توسط چشم پزشک به طور کامل معاینه شده و موارد زیر در ایشان بررسی شود:
- تعیین نمره چشم و عیب انکساری
- فشار داخلی چشم
- تعیین عمق اتاق قدامی چشم
- تعیین ضخامت قرنیه
- تعیین زاویه اتاق قدامی
- معاینه شبکیه
- تعیین طول محوری چشم
- شمارش سلول های اندوتلیوم و (Specular Microscopy )در بیماران بالای 40 سال
کسانی که کاندید مناسبی برای جراحی کاشت عنبیه مصنوعی نیستند
- سابقه جراحی چشم
- بیماری های سیستمیک مانند دیابت Mellitus ، بیماری بهجت و هر گونه بیماری مربوط به بافت کلاژنی
- بیماری ایدز
- بیماری هپاتیت Bو C
کاربرد درمانی کاشت عنبیه مصنوعی
در افرادی که دچار مشکلات زیر هستند، کاشت عنبیه مصنوعی انجام می شود و بسیاری از مشکلات این بیماران از جمله حساسیت به نور و کاهش بینایی آنها پس از جراحی برطرف می شود.
- اصلاح رنگ چشم در افرادی که دو چشم آنها دارای دو رنگ متفاوت است (Heterochromia)
- درمان بیماران دچار زالی یا آلبینسیم (Ocular Albinism)
- درمان کسانی که فاقد عنبیه هستند (Aniridia)
- درمان افرادی که به دنبال ضربه، دچار پارگی عنبیه شده اند
- تحلیل رفتگی شدید عنبیه
- عدم تشکیل مادرزادی قسمتی از عنبیه یا کلوبوما (Coloboma)
- کیستیک و چندلایه ای بودن عنبیه (Iridoschisis)
کاربرد زیبایی کاشت عنبیه مصنوعی (تغییر رنگ دائمی چشم)
تغییر دائمی رنگ چشم یکی دیگر از موارد کاربرد عنبیه مصنوعی است که جنبه زیبایی دارد. عنبیه مصنوعی در رنگ های متنوع موجود است و جراح رنگ مورد نظر بیمار را در داخل چشم ایشان قرار می دهد. این تغییر رنگ دائمی است، اما اگر به هر دلیلی نیاز به خروج عنبیه مصنوعی وجود داشته باشد، این کار به راحتی امکان پذیر است.
هدف از انجام این عمل اصلاح عیوب انکساری نیست و چنانچه بیمار قبل از عمل تغییر رنگ چشم، برای اصلاح دید خود از عینک یا لنز استفاده می کرده است، بعد از انجام عمل همچنان به آن ها نیاز خواهد داشت. البته می توان نزدیک بینی، دوربینی و آستیگماتیسم را قبل یا بعد از کارگذاری عنبیه مصنوعی، بوسیله لیزر اصلاح نمود و تغییر رنگ دائمی چشم مانعی برای انجام این قبیل اعمال محسوب نمی شود.
عوارض جراحی عنبیه مصنوعی
عوارض احتمالی این جراحی عبارتند از: عفونت، افزایش فشار داخل چشمی، التهاب عنبیه، ورم قرنیه، که با دارو قابل کنترل می باشند. باید توجه داشت که افزایش فشار داخل چشم یا گلوکوم، شایع ترین و جدی ترین عارضه کاشت عنبیه مصنوعی است. در چنین مواردی ممکن است لازم باشد تا عنبیه مصنوعی از چشم خارج شود. احساس ناراحتی تا ۲۴ ساعت بعد از عمل طبیعی است ولی درد شدید باید بلافاصله به اطلاع جراح برسد.
از دیگر خطرات عمل جراحی عنبیه مصنوعی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پارگی کپسول عدسی طبیعی چشم
- تورم ناحیه مرکزی شبکیه (اِدِم ماکولا)
- آسیب ماکولا ناشی از تابش نور میکروسکوپ
- افزایش آستیگماتیسم، جا به جایی قطعه کاشته شده
- محدودیت دید محیطی
- کَندگی شبکیه که ریسک آن در افراد نزدیک بین بیشتر است و معمولاً قابل اصلاح می باشد
- کدورت لایه خارجی چشم (قرنیه) که با پیوند قرنیه بهبود می یابد.
برای رفع عوارض احتمالی ممکن است جراحی های دیگری لازم شوند. اگر عارضه ای در حین عمل رخ دهد، جراح ممکن است از کاشتن عنبیه مصنوعی خودداری نماید.
کلام آخر
همان گونه که ذکر شد، عمل جراحی کاشت عنبیه مصنوعی بیشتر جنبه درمانی دارد و به منظور درمان بیماری هایی که به نام آنها اشاره شد، انجام این جراحی ضروری بوده و به بیماران توصیه می شود. ما انجام این روش را برای مقاصد صرفاً زیبایی توصیه نمی کنیم. با این حال برخی از افراد مایل به تغییر رنگ دائمی عنبیه خود هستند که در گذشته جهت دریافت این خدمت به سایر کشورها سفر می کرده اند. بیمارستان چشم پزشکی نور آماده است چه در موارد درمانی و چه جنبه های زیبایی، این خدمت را به هم وطنان عزیز ارائه نماید.
