شایع ترین مشکلات بینایی نوزادان

هر کودکی که به دنیا می آید می تواند با مشکلات مختلف بینایی مواجه باشد که مهم ترین آنها عبارتند از مشکلات پلک و مجاری اشکی مانند عدم تشکیل چشم یا تکامل نیافتن آن، عدم تشکیل یک یا هر دو پلک، بسته بودن مجرای اشکی و تشکیل توده های عروقی در اطراف چشم یا روی پلک ها که در هر کدام از این موارد نوزاد باید به مرکز چشم پزشکی ارجاع داده شود.  

این تمام ماجرا نیست زیرا بعضی مسائل در هفته ها و ماه های بعد از تولد مشخص می شود؛ از جمله: بسته بودن مجرای اشکی.

بخشی از عملکرد مطلوب دستگاه بینایی ما وابسته به مجرای اشکی یا همان کانالی است که از گوشه چشم ها به داخل بینی امتداد می یابد و اشک مورد نیاز برای مرطوب سازی سطح چشم ها را تولید می کند. در نوزادان این کانال دو تا سه روز قبل از تولد و حداکثر تا چند روز پس از تولد باز می شود. 

براساس مطالعات انجام گرفته، در 3 تا 4 درصد نوزادان، این فرایند به دلایلی طولانی شده یا کانال اشکی باز نمی شود. به یاد داشته باشید که تولید اشک در نوزادان طی دو هفته نخست بعد از تولد وجود ندارد و از هفته سوم به تدریج آغاز می گردد. 

ممکن است در اواخر ماه اول تولد، مادر متوجه پُر اشکی چشم نوزاد شود، این مسئله گاهی با ترشح همراه است یعنی اشک به داخل بینی نفوذ نکرده و در کیسه اشکی باقی می ماند، در نتیجه احتمال ایجاد عفونت می رود. 

به طور معمول در نوزادان تا سه ماه پس از تولد، وجود کانون عفونی در هر نقطه بدن بسیار خطرناک است وچون پُر اشکی و ترشحات چشم نوزاد می تواند نشانه ای از عفونت باشد، باید مورد توجه قرار گیرد. به عبارت دیگر اگر مادر، هنگام صبح متوجه شود نوزادش چشمان خود را به دلیل ترشح زیاد به سختی باز می کند و طی روز چشم ها پُر اشک بوده و کودک پی در پی دست خود را به طرف چشم هایش می برد، باید احتمال وجود عفونت و در نهایت بسته بودن مجرای اشکی را جدی بگیرد و فورا به پزشک متخصص مراجعه کند. 

در یک سوم موارد این عارضه دوطرفه است؛ مادر می تواند با مراجعه به چشم پزشک، روش ماساژ مناسب و صحیح گوشه چشم را فرا گرفته و طبق دستور پزشک آن را انجام دهد. همچنین در صورت نیاز قطره های آنتی بیوتیک مخصوص تجویز خواهد شد که در هر دو صورت احتمال بازگشایی مجرای اشکی قبل از یک سالی به میزان 90درصد محقق می شود. 

چنانچه واکنش به این روش ها و درمان دارویی منفی باشد، لازم است برای باز شدن مجرای اشکی نوزاد از تکنیک ها و روش های درمانی دیگری استفاده شود. 

بیماری های دیگری نیز در دوران نوزادی چشم کودک شما را تهدید میکند 

اشک از حداقل دو هفته بعد از تولد شروع به ترشح می کند و بعد از سه تا چهار هفته اگر والدین متوجه شدند یک چشم بچه پر اشک است باید به چشم پزشک مراجعه کنند. علاوه بر این ممکن است والدین دو تا سه ماه پس از تولد ببینند چشم نوزادشان درشت شده است که در این صورت نیز می بایست در اسرع وقت به چشم پزشک مراجعه شود. لازم به یادآوری است تمام نوزادان در همان مرکز درمانی که متولد می شوند توسط همکاران پزشک اطفال معاینه شده و چنانچه آب مروارید مادرزادی داشته باشند بلافاصله ارجاع داده می شوند. 

اکسیژن درمانی هم می تواند در پاره ای از موارد مشکلاتی برای شبکیه نوزادان ایجاد کند. بچه هایی که به هر دلیل تحت اکسیژن درمانی قرار می گیرند تا سه ماه اول باید هر ماه معاینه شوند و چنانچه مشکلی داشته باشند درمان آنها ادامه می یابد و در صورت نیاز و به تشخیص چشم پزشک ممکن است از روش های دیگری نظیر جراحی و لیزرتراپی نیز استفاده شود. 

بعضی از داروهای ضد تشنج هم روی تشکیل عصب چشم نوزادان اثر می گذارد. دیابت مادر در دوران بارداری از دیگر مواردی است که تکامل چشم فرزند را تحت تاثیر قرار می دهد و این در حالی است که اثر سیگار و الکل نیز در ایجاد عارضه های بینایی نوزادان کاملاً به اثبات رسیده است و می بایست مادران قبل از دوره بارداری به این موارد توجه ویژه ای داشته و با عدم مصرف اینگونه مواد از بروز مشکلات آتی برای فرزندشان پیشگیری کند.

دکتر رضا عرفانیان سلیم 
فوق تخصص اکولوپلاستیک و استرابیسم