همه چیز در باره ملانوم چشم

ملانوم نوعی سرطان چشم است؛ این عارضه در بخشی از چشم پدید می آید که قابل دیدن نیست و به همین دلیل تشخیص آن بسیار دشوار است. در ادامه روش تشخیص و درمان ملانوم را بررسی می کنیم.

همه چیز درباره ملانوم چشم

ملانوم چشم نوعی سرطان است که مي تواند اجزای مختلف چشم را درگیر کند. نکته مهم اینکه اگر اقدام لازم برای درمان ملانوم، به موقع صورت نگیرد این بیماری به سرعت پیشرفت کرده و سایر نواحی چشم را نیز آلوده می کند. ملانوم معمولا بدون علامت است، اما گاهی هم فرد علائم غير معمولي مانند پلك زدن زیاد، تغییر شکل مردمک، تار دیدن و... را تجربه می کند.

ملانوم چشم چیست؟

ملانوم چشم نوعی تومور بدخیم یا سرطان چشم است که از سلول های سازنده رنگدانه (ملانین) منشأ مي گيرد و در واقع تكثير نابجاي اين سلول ها است. نکته مهم این که اگر برای درمان یا جلوگیری از پیشرفت ملانوم اقدامی نشود؛ متأسفانه بیمار پس از مدتی بینایی خود را از دست می دهد.

متأسفانه این بیماری، لایه میانی چشم را درگیر می کند و به همین دلیل تشخیص و درمان آن بسیار دشوار است ولی خوشبختانه اقدام به موقع هم می تواند تأثیر بسزایی بر کیفیت پروسه درمان داشته باشد. از مهمترین اقداماتی که باید در این زمینه انجام داد، مراجعه به موقع به چشم پزشک متخصص و حاذق است تا بتواند این بیماری را در حداقل زمان ممکن تشخیص دهد و برای درمان مناسب اقدام کند.

چرا به ملانوم چشمی مبتلا می شویم؟

متأسفانه هنوز علت دقیق ابتلای انسان به ملانوم داخل چشمی مشخص نشده است و نمی توان دلیل قطعی برای بروز این بیماری معرفی کرد؛ ولی دانشمندان بر این باورند که پدید آمدن خطا در ساختار DNA  سلول ‌ها سبب بروز سرطان ملانوم چشم می شود؛ اما هنوز نمی دانند که چرا این خطا رخ می دهد.

انواع ملانوم چشمی

عارضه ملانوم چشم لایه میانی چشم را درگیر می کند. در این لایه ۳ بخش عنبیه، مشیمیه و جسم مژگانی قرار دارند که ماهیت هر کدام به شرح زیر است:

• جسم مژگانی: به ماهیچه ای گفته می شود که سبب تغییر حالت عدسی شده و به چشم این امکان را می دهد تا روی اجسام دور و نزدیک فوکوس داشته باشد.
• مشیمیه: سلول های چشم به کمک لایه مشیمیه تغذیه می‌ شوند؛ این لایه نازک رنگدانه ای کره چشم را در بر می گیرد
• عنبیه: به بخش رنگی چشم عنبیه می گویند که مردمک را احاطه کرده است

معمولا بیشترین موارد ابتلا به ملانوم چشم مربوط به بخش مشیمیه و جسم مژگانی است. ملانوم در کودکان زیر ۵ سال اما بيشتر ناحيه شبكيه را درگیر می کند و منشأ آن وراثت، جهش های ژنتیکی یا برخورد بیش از حد اشعه های مضر نور خورشید به چشم است. خوب است بدانید نشانه هاي ملانوم شبکیه در نواحی سفید رنگ چشم (صلبيه) و لایه شبکیه ظاهر می شود.

علائم سرطان ملانوم چشم چیست؟

پزشک متخصص با بررسی وضعیت چشم بیمار و با توجه به علائمی که این بیماری از خود نشان می دهد، می تواند تشخیص دهد که آیا سرطان بدخیم رخ داده است یا نه. از جمله شایع ترین علائم ابتلا به ملانوم چشم عبارتند از:

• تورم و قرمزی چشم
• احساس جرقه زدن چشم یا دیدن لکه های سیاه مانند گرد و غبار
• تغییر در شکل مردمک
• چشمک زدن زیاد به‌صورت غیرارادی
• لکه سياه خال مانند و در حال رشد روی عنبیه
• کاهش کیفیت بینایی و تاری دید
• از دست دادن دید محیطی

عوامل خطر

عوامل خطر برای ملانوم اولیه چشم عبارتند از:

رنگ چشم روشن: افرادی که چشم‌های آبی یا سبز دارند، بیشتر در معرض ابتلا به ملانوم چشم هستند.

سفید بودن پوست: افراد سفید پوست نسبت به سایر نژادها در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به ملانوم چشم هستند.

سن: خطر ملانوم چشم با افزایش سن افزایش می یابد.

برخی از اختلالات پوستی ارثی: یک بيماري به نام سندرم خال دیسپلاستیک که باعث ایجاد خال های غیرطبیعی می شود، ممکن است خطر ابتلا به ملانوم را در پوست و چشم فرد افزایش دهد.

علاوه بر این، افرادی که دارای رنگدانه های غیرطبیعی پوست در پلک‌ها و بافت‌های مجاور هستند و همچنین کسانی که با افزایش رنگدانه روی یووه (معروف به ملانوسیتوز چشم) مواجه می شوند، در معرض خطر ابتلا به ملانوم چشم هستند.

قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV): هنوز نقش قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش در ملانوم چشم نامشخص است. البته شواهدی وجود دارد که نشان می دهد قرار گرفتن در معرض UV (مانند نور خورشید یا تخت‌های برنزه) ممکن است خطر ابتلا به ملانوم چشم را افزایش دهد.

جهش های ژنتیکی خاص: برخی از ژن های منتقل شده از والدین به فرزندان نیز ممکن است خطر ابتلا به ملانوم چشم را افزایش دهند.

روش های پیشگیری از ملانوم چشمی

همان‌طور که در قسمت های قبل توضیح دادیم، هنوز علت اصلی ابتلا به بیماری ملانوم داخل چشم مشخص نشده است، از این رو نمی توان فهمید که با انجام چه اقداماتی می توان از بروز آن پیشگیری کرد؛ یا چه روش هایی را می توان به کار برد تا دچار این بیماری خطرناک نشویم؛ اما شما می توانید در هر شرایطی از چشمان خود مراقبت کنید و از انجام رفتارهایی که سبب بروز آسیب به آنها می شود خودداری کنید. برای مثال اگر موارد زیر را در نظر داشته باشید و آنها را رعایت کنید قطعا تاثیر بسزایی در حفظ سلامت چشمان تان خواهد داشت:

• از عینک های آفتابی که چشم را در مقابل اشعه UV مراقبت می کند استفاده کنید

• به مدت طولاني در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار نگیرید

• هرگونه كاهش ناگهاني بينايي را جدي بگيريد و به چشم پزشك مراجعه كنيد

• اگر سابقه خانوادگي ملانوم داريد و يا مبتلا به بيماري هاي پوستي ارثي هستيد، معاينات دوره اي چشم را جدي بگيريد

روش های تشخیص ملانوم چشم

پزشکان با تجویز آزمایش های مختلف و معاینات بالینی می توانند ابتلای یک فرد به ملانوم چشم را تشخیص دهند که در ادامه به راجع به این مسئله خواهیم نوشت.

معاینه چشم

یکی از علائم این بیماری، تورم و قرمزی چشم است. ازاین رو چشم پزشک چشم های فرد را با دقت‌ معاینه می ‌کند تا اگر چنین نشانه هایی وجود داشته باشد، در اسرع‌ وقت، سایر اقدامات لازم را برای تشخیص قطعی تر انجام دهد.

اولتراسوند چشم

دستگاه اولتراسوند از جمله تجهیزات تصویربرداری است که عملکردی بر پایه امواج صوتی با فرکانس بالا دارد. چشم پزشک معالج به ‌وسیله این دستگاه می تواند با دقت بیشتری اجزای مختلف چشم را مورد بررسی قرار دهد.

آنژیوگرافی چشم

به منظور بررسی دقیق سلامت رگ های خونی از آنژیوگرافی استفاده می شود. برای انجام این روش، متخصص مربوطه ابتدا جوهر مخصوصی را داخل عروق چشمی تزریق می کند که توسط دستگاه آنژیوگرافی قابل تشخیص است. سپس با دستگاه آنژیوگرافی به تصویربرداری از رگ‌های چشمی و نواحی اطراف آنها می پردازد.

بیوپسی چشم

پزشک سوزن ظریفی را به داخل چشم بیمار (در ناحیه مشکوک به عارضه ملانوما) می فرستد و بخش بسیار کوچکی از بافت آن را برای بررسی در آزمایشگاه استخراج می کند.

روش های درمان ملانوم چشم

روش‌های مختلفی برای درمان سرطان ملانومای داخلی چشم وجود دارد که در ادامه در مورد آنها توضیح خواهیم داد؛ اما‌ پیش از آن باید بدانید که قطعیت درمان به میزان پیشرفت بیماری و وضعیت جسمی بیمار بستگی دارد.

پرتو درمانی

اساس کار پرتو درمانی این است که با ساطع کردن اشعه پرقدرت به ناحیه درگیر ملانوم، سلول های آلوده به این عارضه را از بین می برند. اشعه گاما یکی از پرکاربردترین پرتوهایی است که در این روش مورد استفاده قرار می گیرد. در ضمن ناگفته نماند که از پرتودرمانی معمولاً برای بهبود سرطان هایی که هنوز پیشرفت چندانی نداشته اند، استفاده می شود.

رادیوتراپی

این روش در مقایسه با پرتودرمانی و سایر مواردی که در ادامه توضیح خواهیم داد، کاربرد کمتری دارد و معمولاً برای رفع انواع ضعیف و ابتدایی ملانوم چشم مورد استفاده قرار می گیرد.

براکی تراپی

براکی تراپی یا پرتو درمانی داخلی، روش دیگری است که طی آن از پرتوهایی با انرژی بسیار بالا برای درمان ملانوم چشمی استفاده می شود. نکته مهم آن که این روش غیرتهاجمی بوده و عوارض جانبی چندانی در پی ندارد.

جراحی

آخرین راه حل برای رهایی از این بیماری انجام عمل جراحی و برداشتن بافت مبتلا به ملانوم است. در این روش بخشِ آلوده چشم یا حتی گاهی کل چشم تخلیه می شود.

آیا درمان ملانوم چشم دائمی است و چقدر احتمال درمان قطعی وجود دارد؟

دررابطه با قطعیت درمان بیماری ملانوم داخل چشم باید بگوییم که این امر بستگی به میزان پیشرفت سرطان دارد. به طور معمول تومورهای خوش خیم با جراحی و برداشته شدن بافت آسیب دیده، قابل درمان هستند؛ اما در رابطه با نوع بدخیم، همه چیز به پیشرفت بیماری، وضعیت جسمی بیمار و شدت عارضه بستگی دارد. به بیان دیگر می توان گفت اگر بیمار به موقع برای درمان اقدام کند (زمانی که ملانوم زیاد پیشرفت نکرده است) احتمال درمان بیشتر است و هر اندازه این مسئله را جدی نگیرد و برای درمان اقدامی نکند، بیماری گسترش یافته و به همان نسبت احتمال درمان و موفقیت کاهش می یابد.

جمع بندی

در این مقاله به بررسی ماهیت بیماری ملانوم چشم پرداختیم و دانستیم که می توان به روش های مختلف (مانند جراحی، پرتودرمانی، رادیوتراپی و...) عوارض ناشی از آن را تا حدودی کنترل و درمان کرد.