هر آنچه باید درباره چشم مصنوعی بدانید
چشم مصنوعی چیست؟
گاهی افراد به دلیل آسیب های شدید یا ابتلا به یک بیماری جدی چشمی مانند عفونت غیرقابل کنترل، سرطان چشم یا گلوکوم (آب سیاه) چشم خود را از دست می دهند زیرا در این موارد، نگهداشتن چشم غیرممکن بوده و برداشتن آن با جراحی ضرورت پیدا می کند.
چشم مصنوعی وسیله ای است که ساخته می شود تا ظاهر افرادی را که بر اثر بیماری یا حوادث مختلف، چشم خود را از دست داده اند بهبود بخشد.
متداول‌ترین جراحی که برای برداشتن چشم آسیب‌دیده یا بیمار انجام می‌شود، جراحی انوکلئاسیون است.
جراحی انوکلئاسیون (Enucleation)
انوکلئاسیون یک روش جراحی است که طی آن محتویات چشم تخلیه می شود ولی پوسته خارجی چشم دست نخورده باقی می ماند. لازم به ذکر است از این روش تنها زمانی استفاده می‌شود که همه گزینه های درمانی دیگر بی نتیجه و یا ناموفق باشند.
طی جراحی انوکلئاسیون فقط خود چشم تخلیه می شود و پلک ها، مژه ها، ابروها و پوست دست نخورده باقی می مانند.
به احتمال زیاد شما هم می دانید کره چشم داخل یک حفره استخوانی محافظ (در جمجمه) قرار دارد. طی جراحی انوکلئاسیون، عصب بینایی و ماهیچه های چشم بریده شده و سپس کره چشم خارج می شود؛ پس از این مرحله جای خالی چشم با ایمپلنتی به شکل توپ جایگزین خواهد شد. در ادامه جراحی، ماهیچه ها دوباره به ایمپلنت چشم متصل می شوند و با این اقدام، بیمار می تواند تا حدی چشم مصنوعی را به روشی مشابه با چشم طبیعی حرکت دهد.
این عمل که معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می گیرد یک جراحی سنگین محسوب نمی شود، اما از دست دادن چشم و سازگاری با چشم مصنوعی می تواند از نظر روانی و عاطفی بسیار چالش برانگیز باشد. به همین دلیل وجود گروه های مشاوره و پشتیبانی برای کمک به سپری کردن این دوره اغلب دشوار، بسیار کمک کننده هستند.
پس از جراحی انوکلئاسیون
هنگامی که چشم برداشته می شود، جراح به طور معمول یک پروتز یا ایمپلنت سفارشی را داخل اربیت یا همان حدقه چشم قرار می دهد. این پروتز به عنوان پُر کننده حجم خالی چشم عمل می کند تا از فرورفتگی ظاهر چشم جلوگیری شود. نکته دیگر اینکه هر چند چشم های مصنوعی، بینایی از دست رفته را بر نمی گردانند اما می‌توانند ظاهری طبیعی تر به فرد بدهند، زیرا می توان آن را سفارش داد تا با اندازه و رنگ چشم دیگر مطابقت داشته باشد. با پیشرفت فناوری این تطابق تا حدی است که دیگران به دشواری متوجه می شوند فرد دارای چشم مصنوعی است.
همچنین وقتی پزشک عضلاتی که چشم طبیعی را کنترل می‌کرده اند به پروتز متصل می‌کند، ماهیچه ها این امکان را به فرد می دهند که چشم مصنوعی را همراه با چشم دیگرش حرکت دهد.
ذکر این نکته هم لازم است که حرکت چشم مصنوعی اغلب به طور کامل و با سرعت چشم سالم انجام نمی شود. در ضمن چون مردمک چشم مصنوعی در پاسخ به نور تغییر نمی کند، ممکن است مردمک های دو چشم نامتقارن به نظر برسند.
همچنین چون ممکن است حفره چشم پس از جراحی تغییر شکل دهد، تنظیم و هماهنگ کردن دقیق پروتز گاهی چند هفته یا حتی ماه ها پس از قرار دادن اولیه انجام می شود.
نقش افزایش سن در چشم مصنوعی
با افزایش سن ممکن است حدقه های چشم به طور طبیعی تغییر شکل دهند، به همین دلیل ممکن است چشم مصنوعی نیاز به تنظیم مجدد داشته باشند. چشم مصنوعی همچنین نیاز به تمیز کردن سالانه دارد، البته اگر بیماران بخواهند خودشان این کار را انجام دهند آموزش های لازم به ایشان داده می شود.
چشم مصنوعی از چه قسمت هایی تشکیل می شود؟
چشم مصنوعی از دو قسمت تشکیل شده:
- پوسته بیرونی سفید رنگ برای ایجاد رنگ سفید چشم
- قسمت گرد و مرکزی که شبیه عنبیه و مردمک چشم دیگر است
چشم مصنوعی از چه جنسی ساخته می‌شود؟
اگرچه بسیاری از مردم هنوز از چشم های مصنوعی به عنوان چشم "شیشه ای" یاد می کنند (چون در گذشته چشم های مصنوعی از شیشه ساخته می شدند) اما امروزه چشم های مصنوعی عموماً از اکریلیک سخت و پلاستیک ساخته می شود. همان طور که ذکر شد چشم مصنوعی روی ایمپلنت چشمی قرار می گیرد. ایمپلنت چشمی همان بخش سخت و گرد مجزا است که از طریق جراحی در حفره چشم تعبیه می‌شود.
مراحل ساخت چشم مصنوعی
حدود چهار تا شش هفته پس از جراحی، افراد باید برای تهیه چشم مصنوعی به چشم پزشک خود مراجعه کنند. چشم پزشک با کمک یک تکنسین که در این حوزه تبحر دارد چشم مصنوعی را طراحی کرده، عنبیه و مردمک را به آنها اضافه می کند. تکنسین ها علاوه بر اینکه با جنبه های فنی نصب چشم های مصنوعی آشنا هستند باید هنرمندان ماهری باشند که بتوانند چشمی شبیه به ظاهر چشم دیگر طراحی و تهیه کنند.
چگونه باید از چشم مصنوعی مراقبت شود؟
چشم های مصنوعی به مراقبت منظم نیاز دارند تا راحت و بدون مشکل باقی بمانند. به عنوان مثال تمیز کردن آنها کمک می کند تا اطمینان حاصل شود که چشم مصنوعی بدون مشکل در محل خود باقی می ماند. انجمن چشم پزشکان آمریکا توصیه می کند اگر بزرگسال هستید و از چشم مصنوعی استفاده می کنید حداقل هر سال یک بار به چشم پزشک مراجعه کنید و خاطر نشان می کند که کودکان زیر سه ماه باید هر سه ماه یک بار مراجعه داشته باشند، این در حالی است که کودکان زیر 9 سال باید هر شش ماه یک بار به چشم پزشک مراجعه کنند. در خصوص نحوه مراقبت و تمیز کردن چشم مصنوعی هم آموزش های لازم به بیمار داده می شود.
چگونه می توان راحتی چشم مصنوعی را افزایش داد؟
برای این مورد، چشم پزشک قطره های چشمی خاصی تجویز می کند که استفاده از آنها خشکی و سوزش ناشی از چشم مصنوعی را تسکین می دهد.
سه پرسش متداول
آیا تعویض چشم مصنوعی ضرورت دارد؟
اگرچه اکریلیک مورد استفاده برای ساخت چشم مصنوعی بسیار بادوام است، اما با گذشت زمان، تغییرات پدید آمده در حدقه چشم می تواند بر تناسب پروتز تأثیر بگذارد. در این مرحله انجام پولیش برای از بین بردن خراش های سطحی بسیار مؤثر است اما اگر زمان تعویض چشم فرا رسیده باشد، این اقدام اجتناب ناپذیر خواهد بود. خوب است بدانید پروتزها بطور معمول باید هر 5 تا 7 سال یک بار تعویض شوند. علائم دیگری که ممکن است ضرورت تعویض پروتز را نشان دهند عبارتند از: عفونت های مکرر و خشکی که با قطره برطرف نشود.
چشم مصنوعی در فعالیت های روزمره اختلالی ایجاد نمی کند؟
استفاده از چشم مصنوعی بطور معمول اختلالی در فعالیت های روزانه ایجاد نمی کند؛ به عنوان مثال افرادی که چشم مصنوعی دارند می توانند به راحتی آرایش کنند و از شنا کردن لذت ببرند ولی هنگام انجام هر فعالیتی که ممکن است به چشم آسیب برساند باید از محافظ چشم استفاده شود.
آیا رانندگی با چشم مصنوعی مجاز است؟
افرادی که دارای چشم مصنوعی هستند می توانند رانندگی کنند، البته تا زمانی که چشم دیگر از دید مناسبی برخوردار بوده و فرد در مجموع شرایط قانونی بینایی برای رانندگی را داشته باشد. البته ذکر این نکته هم لازم است که به دنبال این جراحی، بینایی کاهش می یابد، به این معنی که نیاز مکرر به چرخاندن سر در حین رانندگی برای جبران میدان بینایی از دست رفته وجود دارد. به همین دلیل افرادی که تحت این نوع جراحی قرار گرفته اند، از نظر قانونی موظفند این موضوع را به اداره صدور گواهینامه رانندگی و شرکت بیمه اطلاع دهند.
